π. Δημήτριος Στανιλοάε, ο θεολόγος-ποιητής της αγάπης του Θεού (μέρος 2ο ) από Δημήτρης Γ. Ιωάννου

Προτού αναφερθούμε στον άνθρωπο και τον τρόπο που αυτός σώζεται, είναι ανάγκη να μιλήσουμε για ένα εντυπωσιακό θεολογικό, και ποιητικό μαζί στοιχείο, στο οποίο επανειλημμένως επανέρχεται ο π.  Στανιλοάε: την αποφατικότητα του ανθρωπίνου προσώπου. Ομολογώ ότι σε κανέναν άλλο ορθόδοξο θεολόγο, άλλα και γενικά διανοητή του 20ου αιώνα -μήτε καν στους μεταμοντέρνους-, δεν βρήκα μια τόσο τολμηρή ανθρωπολογία. Τι σημαίνει λοιπόν «αποφατικότητα» του ανθρωπίνου προσώπου;

Πρώτα-πρώτα λοιπόν ο π. Στανιλοάε επισημαίνει ότι ο άνθρωπος, όντας πρόσωπο, δεν μπορεί πότε να οριστεί, καθώς είναι ζώσα ύπαρξη και ως ένα σημείο και ο ίδιος πηγή ζωής. Περαιτέρω, το ανθρώπινο πρόσωπο είναι ο υποστάτης της ουσίας του (όπου ως «ουσία» δεν πρέπει να γίνει αντιληπτή μια μηχανιστική, καρτεσιανής υφής πραγματικότητα, που αποκλείει μάλιστα τον εικονιστικό και αναγωγικό χαρακτήρα), την οποία και συνεχώς διατηρεί ως το ανεξάντλητο κέντρο εκπόρευσης παντοειδών πράξεων, οι οποίες, δηλώνουν το πρόσωπο, αλλά ποτέ δεν το ερμηνεύουν ολοκληρωτικά. Όχι μόνο ο Θεός, αλλά και ο άνθρωπος δεν έχει κατ’ ουσίαν όνομα, καθώς οι διάφορες ονομασίες -πλην των συμβατικών κυρίων ονομάτων- αναφέρονται στους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνεται ένα πρόσωπο. Πχ μπορώ να ονομάσω κάποιον «αγαθό», «ειλικρινή», «τίμιο», αλλά όλα αυτά δεν αγγίζουν τον μυστηριώδη, πράγματι αποφατικό εσώτατο πυρήνα του εαυτού του –που μπορεί να εκδηλώνεται έτσι ή αλλιώς- , αλλά απλά τις ενέργειες του συγκεκριμένου ατόμου. Τα ονόματα, λέγει ο π. Στανιλοάε, σε μια φράση που μου έκανε εντύπωση, περιορίζουν. Γι’ αυτό άλλωστε, συμπληρώνω, η Ποίηση δεν ονομάζει τελειωτικά, παρά σημαίνει, δείχνει. Με το που θα γράψεις ένα ποίημα, διαβάζουμε μάλιστα σε μερικούς σύγχρονους ποιητές, αυτομάτως καλούμαστε να πάμε στο επόμενο. Κάθε ποίημα, γράφει κάποιος, είναι ένα «αντικλείδι» για να ανοίξει η Ποίηση, η έσχατη δηλαδή πραγματικότητα, και ποτέ το ίδιο το κλειδί. Το όνομα είναι ένα ανθρώπινο «ποίημα» (=έργο), που εξορισμού περιορίζει, καθόσον όμως έχουμε τη συνείδηση ότι φέρει εντός του μια υπερβατικότητα, διατηρεί την μεγάλη του άξια.

Περαιτέρω, το πρόσωπο (όπως άλλωστε και η Ποίηση), σύμφωνα με τον κορυφαίο θεολόγο, βρίσκεται επέκεινα της αντιληπτικής ικανότητας. Γίνεται αντιληπτό αποκλειστικά διά των πράξεών του, και όχι καθεαυτό. Παρομοίως, μας λέγει κάποιος ποιητής, τα ποιήματα-αντικλείδια είναι ένας τρόπος για να εισχωρήσουμε στην Ποίηση, η οποία όμως δεν ανοίγει ποτέ πάρα μόνο τότε που γράφεται το ποίημα, δηλαδή τότε που γίνεται η ποιητική πράξη. Ωστόσο, άπαξ και γραφεί, γίνεται αντιληπτό ότι επρόκειτο μόνο για ένα αντικλείδι, εξ ου και χρειάζεται να προσπαθήσουμε να βρούμε το αρχέτυπο. Γι’ αυτό και ένας άλλος ποιητής, προσθέτει ότι τα ποιήματα είναι μια «φενάκη», με την έννοια ότι μας «εξαπατούν», μόνο βέβαια αν πιστέψουμε ότι εξαντλούν την ουσία της Ποίησης -πρέπει εδώ να τονίσω ότι όσα λέμε για την Ποίηση αποτελούν απλά μια αναλογία με τα της θεολογίας.

Περαιτέρω, ο κορυφαίος θεολόγος τολμά να πει ότι και ο άνθρωπος, αναλογικά, και όχι μόνο ο Θεός, είναι και αυτός απόλυτο. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν υπάρχει για κάποιο σύστημα αναφοράς, αλλά το υπερβαίνει. Υπάρχει «αφ’ εαυτού». Στον άνθρωπο, καθότι δεν είναι Θεός, ασκούνται διάφορες επιδράσεις, ωστόσο σε τελική ανάλυση αυτός είναι η έσχατη αρχή που αποφασίζει για τις σκέψεις του, τα λόγια, τα έργα του. Αυτός παρεμβαίνει και αποφασίζει μόνο όταν θέλει να τις μεταδώσει περαιτέρω, και επίσης σε ποια μορφή θέλει να τις μεταδώσει. Αναλογίζεται ασφαλώς για το πώς μπορεί να χρησιμεύει μια ενέργεια που επιδρά πάνω του, και η οποία  ζητά την συγκατάθεση του προκειμένου να πραγματωθεί περαιτέρω. Μάλιστα, το ανθρώπινο πρόσωπο είναι τόσο αδέσμευτο από το σύστημα αναφοράς που το πλαισιώνει, ώστε, παρόλο που γεννιόμαστε ως αποτέλεσμα μιας ερωτικής πράξης, στην πραγματικότητα προσερχόμαστε στην ύπαρξη ανταποκρινόμενοι σ’ ένα θείο κάλεσμα («οι ουκ εξ ανδρός, αλλά εκ Θεού εγεννήθησαν»). Ούτε ο ερχομός μας στη ζωή δεν είναι καταναγκαστικός για την θεολογία!

Όλα αυτά ηχούν μεταφυσικά στ’ αυτιά πολλών συγχρόνων «διανοητών». Πέρα όμως από το γεγονός ότι δεν βρισκόμαστε πια στον αιώνα του φιλοσοφικού μηχανικισμού, και η σύγχρονη φιλοσοφία είναι γεμάτη από τέτοιους αποφατισμούς, που τιμώνται μάλιστα και τα μέγιστα (ας αναφέρω ενδεικτικά τον Χάιντεγκερ, τον  Λεβινάς κλπ), πρέπει να πω ότι είναι τελείως λάθος αλλιώς να φιλοσοφούμε και αλλιώς να δημιουργούμε την ζωή, και προπαντός την δημιουργούμε την Ποίησή μας. Η διάσταση μεταξύ αυτών των δύο (κάποιοι για να εξουδετερώσουν την ποίηση την υποβιβάζουν μάλιστα στην κατηγορία «αισθητική») έβλαψε ανεπανόρθωτα την δυτική φιλοσοφία, και ευτυχώς υπήρξαν αντιδράσεις ακόμη και εκεί, πότε σπασμωδικές, ποτέ πιο συστηματικές. Το μεγάλο πρόβλημα μέρους της σύγχρονης φιλοσοφίας είναι η ασχήμια, που γεννά, που έχει δηλαδή παιδί της την ψευτιά, και αυτή με την σειρά της την συντεχνιακή φοβική αυτοπερίκλειση.

                            ………………………..

Πριν προχωρήσουμε στα της μυστηριακής ζωής και τον εορτολόγιο κύκλο, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι ο ρουμάνος πρωτοπρεσβύτερος θεωρεί ότι είναι ακριβώς η ύπαρξη του Θεού που κάνει τον άνθρωπο ελεύθερο και «αφ’ εαυτού». Όντως, αν δεν υπήρχε Θεός, τότε απλά το σύστημα αναφοράς θα ήταν παντελώς δεσμευτικό για τον άνθρωπο, θα είμασταν δηλαδή όλοι τα κύτταρά μας, τα γονίδιά μας, και τίποτε περισσότερο. Παραδόξως, η ύπαρξη του κατ’ εξοχήν Απολύτου, κάνει και μένα απόλυτο – πρόκειται βεβαία για μια αντινομία, αλλά η βυζαντινή θεολογία, και η Ποίηση, είναι γεμάτη από αυτές. Στο κάτω κάτω, το ότι η ύπαρξη πχ ενός «συ» γεννά την δική μου ελευθερία και δεν την περιορίζει, είναι και βασική αρχή της σύγχρονης επιστήμης, πχ της ψυχανάλυσης. Υπάρχει άτομο πιο δουλικό από το μοναχικό, τον αρχαίο «άπολιν»;

Περνάμε τώρα στο καθαυτό θεολογικό μέρος της σύντομης παρουσίασης. Ο π. Στανιλοάε λοιπόν μας λέγει ότι η ορθόδοξη πατερική διδασκαλία διαφοροποιείται από άλλες, προπαντός την προτεσταντική, κατά το ότι η σχέση μας με το Χριστό δεν είναι απλά ψυχολογικής τάξεως, που σημαίνει ότι δεν αρκεί να θυμούμαστε τον Χριστό και να νιώθουμε έστω μεγάλη ευγνωμοσύνη για το έργο Του. Η Ορθόδοξη Εκκλησία πιστεύει ότι και ο ίδιος ο  Χριστός ενισχύει την σχέση μας μαζί Του, μέσα βέβαια από τα άγια μυστήρια, αλλά ακόμη και τον εορτολογικό κύκλο του εκκλησιαστικού έτους.

Ο Χριστός  λοιπόν κοινωνεί διά του Αγίου Πνεύματος με την ανθρώπινη φύση μας, εντυπώνει σε αυτήν δια των μυστηρίων την δική Του ανθρώπινη φύση, που είναι μάλιστα γεννημένη χωρίς αμαρτία. Και με την σειρά Του, το  Άγιο Πνεύμα, που είναι ακόμη και εντός της Αγίας Τριάδος το Πνεύμα του αγιασμού, εντυπώνει και Αυτό μέσα μας την αγιότητα. Δια του Αγίου Πνεύματος μάλιστα λεπτύνεται και διανοίγεται ολάκερη η ύπαρξή μας στον Χριστό. Η σχέση μας με τον ενανθρωπήσαντα Λόγο του Θεού είναι έτσι ακριβώς ρεαλιστική, αλλά μαζί και άκρως πνευματική- εδώ σημειώνεται επίσης μια φαινομενική «αντινομία», καθώς καταργείται πια το κοσμικό φρόνημα, που θεωρεί ως το πλέον ρεαλιστικό στοιχείο την ένυλη σάρκα, και πυρήνας του καθαυτό είναι θεωρείται το Πνεύμα («Πνεύμα ο Θεός», είπε ο Σωτήρας). Μια άλλη μάλιστα αντινομία είναι το ότι η κοινωνία ημών με τον Θεάνθρωπο είναι ρεαλιστική, ακριβώς επειδή είναι εσωτερική: και εδώ λοιπόν η «εσωτερικότητα», το υποκειμενικό, ή μάλλον το προσωπικό στοιχείο θεωρείται καταλληλότερο κριτήριο «αντικειμενικότητας» από κάποιο εξωτερικό, απρόσωπο, και υποτίθεται μη επιδεχόμενο αμφισβήτηση, σύστημα αναφοράς. Όσο πιο πολύ ο Χριστός γίνεται εσωτερικά δικός μας, τόσο πιο πολύ κυριαρχεί μέσα μας η Αλήθεια («Εγώ ειμί η αλήθεια»).  Τόσο πιο πολύ, για να θυμηθούμε μια ωραία έκφραση της αρχαιοελληνικής σοφίας, «αληθεύει» ο βίος μας.

Στην ανθρώπινη φύση του Κυρίου Ιησού είναι τελείως διαφανή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Υιού του Θεού, και εμείς κοινωνώντας Τον  αντανακλάμε την εικόνα Του. Διά της πίστεως πάντα, που  σημαίνει δια της εμπιστοσύνης σε Αυτόν, προσοικειωνόμαστε όλο και περισσότερο της δυνάμεις του Λόγου του Θεού. Ο Χριστός για την ακρίβεια εργάζεται μέσα μας, και έτσι φθάνουμε όχι απλά να κάνουμε «καλά έργα», αλλά «καινά». Νομίζω ότι έτσι λύνεται και το γνωστό προτεσταντικό πρόβλημα, του αν δηλαδή χρειάζονται για να σωθεί κανείς τα καλά έργα ή όχι. Η απάντηση κατά τον π. Στανιλοάε φαίνεται να είναι πως δεν δικαιωνόμαστε βέβαια από οποιεσδήποτε «καλές πράξεις», ωστόσο μόνο τα καινά έργα (και το καινότερον αυτών, η τελείως ιδιαίτερη και ιδιότυπη χριστιανική αγάπη) μαρτυρούν ότι πράγματι αφήσαμε τον Χριστό να ενοικήσει και να εργαστεί μέσα μας. Ο Χριστός μόνο θεία, καινά, «καλά», αλλά όχι με την συμβατική, συμπεριφοριστική έννοια, έργα έπραξε, και το λοιπόν αυτά θα ξαναπράξει, μυστικώ τω  τρόπω, μέσα μας, ή αλλιώς, αυτά θα πράξουμε και εμείς δι’ Αυτού.

Ο Κύριος είπε: «εγώ ειμί η οδός» (οι ποιητές θα έλεγαν ότι το Κατά  Ιωάννην Ευαγγέλιο είναι  γεμάτο από «υπερρεαλιστικές» εικόνες και εκφράσεις), και είναι όντως η οδός. Αυτό σημαίνει ότι, όπως προείπαμε, ο Χριστός πρέπει να διανύσει μέσα μας ξανά τον δρόμο που κάποτε διάνυσε στην Αγία Γη. Και αντιστρόφως, διανύουμε και εμείς τον δρόμο του Χριστού, καθώς ο Κύριος μάς δέχεται στις διάφορες καταστάσεις της ανθρωπίνης φύσεώς Του, κοινωνώντας μας σταδιακά τις διάφορες βαθμίδες της πνευματοποιημένης καταστάσεώς Του. Δεν πρόκειται, πρέπει να υπογραμμίσουμε, για συναισθηματολογικό μυστικισμό, αλλά για το βαθύ, χριστολογικό, και ανθρωπολογικό μαζί δόγμα της Εκκλησίας, για την ίδια δηλαδή την θεολογία. Πρόκειται, για να το πούμε αλλιώς, για «φιλοσοφία», ή μάλλον για οντολογία, με οτιδήποτε αυτό σημαίνει για το διανοείσθαι.

Ζούμε λοιπόν την Θυσία, την Ανάσταση του Χριστού. Και μάλιστα, υπάρχει ένα παράξενο αξίωμα, που πρώτη φορά διάβασα στα γραπτά του π. Στανιλοάε: ο Χριστός, πάρα το ότι αναστήθηκε, διαφυλάσσει εντός Του όλες τις προγενέστερες βαθμίδες του Εαυτού Του κατά την ανθρώπινη φύση Του (πχ το ότι γεννήθηκε, βαπτίστηκε κλπ). Δεν καταργούνται τα προηγούμενα στάδια της Ζωής Του, αλλά μάλλον συγκεφαλαιώνονται και ολοκληρώνονται στην Ανάσταση. Είναι λοιπόν δυνατόν κάθε φορά ο Σωτήρας να μεταδίδει στον μεταλαμβάνονται πιστό οποιαδήποτε από τις βαθμίδες αυτές θέλει: όλοι κοινωνούν τον Χριστό, αλλά ανάλογα με την πνευματική πρόοδο, όπως λένε και οι Άγιοι, άλλος προσέρχεται στον Χριστό σαν γεννώμενο, άλλος σαν βαπτιζόμενο, άλλος τέλος σαν αναστάντα και δοξασθέντα. Ωστόσο, κάθε φόρα πρόκειται για τον Όλο Χριστό.

Βρισκόμαστε σε ένα σημείο οπού αφθονούν οι ποιητικές εικόνες: «διαφάνεια», «οδός», «πνευματικές βαθμίδες», «εσωτερικοποίηση», «δόξα», «ζωή». Ωστόσο, αυτό είναι  δικαιολογημένο, καθώς ο λόγος, πάντα μένοντας ακριβής στο «Πιστεύω» της Εκκλησίας, αναμιγνύεται ως ένα σημείο με τον ύμνο. Εξάλλου, τι μπορεί να σημαίνει για την «ratio» o όρος  «δόξα» της Ανάστασης; Για το δόγμα της Εκκλησίας όμως, και μαζί την υμνωδία της, σημαίνει τα πάντα –είναι η Εκκλησία ασφαλώς αυτή που τολμά να «ορίσει» τον Χριστό ως «Φως εκ Φωτός».

                        ……………………..

Είναι αδύνατον εδώ δυστυχώς να περιγράψουμε τα όσα θαυμαστά λέγει ο π. Στανιλοάε για τα μυστήρια της Εκκλησίας, και παραπέμπουμε τον αναγνώστη στα δικά του γραπτά. Σημειώνω μόνο ότι δια των μυστηρίων αυξανόμαστε εν Χριστώ, και ενισχυόμαστε στον αγώνα μας κατά της φθοράς (και όχι απλά «αμαρτίας»). Η αμαρτία έχει και μια κοσμολογική διάσταση, γι’ αυτό και άλλωστε ο Σωτήρας, πέρα από το ότι αναστήθηκε, βαπτίστηκε στο νερό, και το ανακαίνισε κυριολεκτικά. Ο Χριστός μάλιστα στον Ιορδάνη καθαρίστηκε από την δική μας αμαρτία, φυσικά για την δική μας απολύτρωση, διότι, όπως ενωνόμαστε εμείς μαζί Του, έτσι και Αυτός ενώνεται μαζί μας! Και με την θεία Ευχαριστία μάλιστα «συμφυρόμαστε» τόσο πολύ με τον Χριστό, ώστε δεν μπορεί πια να γίνει καμία διάκριση μεταξύ αυτού που είναι δικό μας και αυτό που είναι του Χριστού (χωρίς βέβαια σύγχυση υποστάσεων) ! Οι ψυχικές επίσης δυνάμεις του Χριστού, οι θεϊκές Του αυτές δυνάμεις, μαζί με τα άγια μέλη του σώματός Του, γίνονται δικά μας, και έτσι ενδυναμωνόμαστε στον υπέρτατο βαθμό. Ο Χριστός νίκησε τον θάνατο, και τον νικάμε ξανά εμείς, δι’ Αυτού. Κάτι πέραν αυτού δεν δύναται να υπάρξει.

Επιπρόσθετα, λέγω ότι, κατά τον κορυφαίο θεολόγο, όλα αυτά οι χριστιανοί τα προσοικειωνόμαστε και στον εορτολόγιο κύκλο της Εκκλησίας, ο οποίος μας δίνει την ευκαιρία να ξαναζήσουμε τα κεφαλαιώδη γεγονότα της Θείας Οικονομίας, να ζήσουμε τις καταστάσεις εκείνης της «Οδού» που ονομάζεται Θεάνθρωπος.

                   ………………………

Τελειώνοντας , θα ήθελα να πω τα έξης: μερικοί ίσως θεωρήσουν όλα αυτά σαν μυστικιστικά, καθότι ηχούν πραγματικά υπερφυή και πέραν κάθε ανθρωπίνης αντιληπτικής ικανότητας. Μιλήσαμε ήδη για έργα σαν αυτά του Χάιντεγκερ ή του Λεβινάς. Και αυτοί τέτοιοι «μυστικιστές» είναι. Η μεγάλη όμως διαφορά του π. Στανιλοάε έγκειται στο ότι ο ρουμάνος θεολόγος είναι γεμάτος με Ποίηση, με αναστάσιμο φως, με χαρά. Το πρόβλημα με μέρος της σύγχρονης φιλοσοφίας είναι ότι διακατέχεται από το έρεβος, τον ζόφο, που έχει όμως ένα μεγάλο πλεονέκτημα: η μελαγχολία γεννά τον έρωτά της, ο μελαγχολικός αγαπά όσο τίποτε άλλο την μελαγχολία του. Δεν θέλει να βγει από αυτήν. Σε αφήνει να επιχειρηματολογήσεις, αρκεί να μην θίξεις τούτη την αρρώστια του, το «καλυβάκι»  που μαστόρεψε (για να θυμηθούμε και τον Κλοντ Λέβι-Στρος), μπήκε πρόχειρα μέσα για να περάσει ολάκερη την ζήση του και φοβάται μήπως του το καταστρέψει κανείς, έστω και με την πρόθεση  να το κάνει παλάτι.

                                                           ………………..

Τελειώνω με το εξής: ο καταθλιπτικός εικοστός αιώνας ντρέπεται για τους θεολόγους του, δεν βαστάζει να τους αντέξει. Ο Καρλ Μπαρτ, αν μη τι άλλο, δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τον Χάιντεγκερ, ενώ την λογιοσύνη (scholarship), την ευαισθησία  και το ποιητικό τάλαντο ενός Balthasar ή ενός π. Στανιλοάε, δεν θα βρεις σε κανέναν φιλόσοφο.  Σε έναν κόσμο όμως που έχει τόσο ανάγκη από αλήθεια, είναι κρίμα που η θεολογία αποσιωπάται[1].

[1]Αναφέρθηκα περισσότερο στα βιβλία «Η περί Θεού Ορθόδοξη Χριστιανική Διδασκαλία» και «Η Πορεία με τον Σωτήρα Χριστό», άλλα είχα υπόψη και τα  «Ο Θεός, ο Κόσμος και ο Άνθρωπος», «Θεολογία και Εκκλησία», «Φιλοσοφικά και Θεολογικά Ερωτήματα Αγ. Μαξίμου», «Ο Θεός είναι αγάπη», «Μυσταγωγία  Αγίου Μαξίμου» και «Για έναν ορθόδοξο Οικουμενισμό».

Αναφέρθηκα επίσης στα ποιήματα «Τα αντικλείδια » του Γ. Παυλόπουλου και «Διερώτηση για να μην κάθομαι άνεργος» του Ν. Καρούζου.

πηγή: Aντίφωνο

«Επιθυμώ την σωτήρια μου»…π. Δημήτριος Στανιλοάε

Η τελευταία συνέντευξη του

H συζήτηση έλαβε χώρα μόλις ένα μήνα πριν το θάνατό του διακεκριμένο Ρουμάνο θεολόγο πρωθιερέα Δημήτριο Στανιλοάε για την διαδικτυακή πύλη «Bogoslov.Ru», στον Δημοσιογράφο Kostion Nicolescu.

Τον Νοέμβριο του 1993, ο πατέρας Δημήτριος θα συμπλήρωνε 90 χρόνια, αυτή τη συνέντευξη σχεδιάζαμε να δημοσιεύσουμε στο ιωβηλαίο του ( γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 1903). Μη υποθέτοντας ότι αυτή θα είναι η τελευταία συνέντευξη, αποφασίσαμε να πάμε σε αυτόν αρχές φθινοπώρου για να αποφύγουμε συναντήσεις με πολλούς δημοσιογράφους και θεολόγους πριν από το ιωβηλαίο. Ο  πατέρας Δημήτριος μόλις επέστρεψε από το μοναστήρι Τσιγκενέστ, όπου πέρασε αρκετές ημέρες. Φαινόταν κουρασμένος, αδυνάτισε. Μίλησε με δυσκολία, συχνά ασθμαίνοντας και βήχοντας. Αλλά το πνεύμα του ήταν, όπως πάντα, ζωντανό. Παρά την αντίσταση της μοναχής Φιλοθέης που τον φρόντιζε, μιλήσαμε μαζί του σχεδόν μια ώρα. Ο Θεός τον κάλεσε ένα μήνα μετά τη συνομιλία μας. Όλα όσα μου είπε τότε, τώρα εμφανίζονται υπό ένα νέο φως - υπό το φως των διαθηκών του.

Kostion Nicolescu: Αιδεσιμότατε, ποια ήταν η μεγαλύτερη χαρά στη ζωή σας;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε: Δεν ξέρω ποια χαρά ήταν η μεγαλύτερη. Μεγάλη χαρά ήταν ο γάμος με τη γυναίκα μου και η γέννηση της κόρης μου. Η έκδοση του καθενός από τα βιβλία μου ήταν χαρά. Μου έκανε πολλή χαρά ο Μητροπολίτης Νικόλαος Balan, όταν με διόρισε καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας και συντάκτη της εφημερίδας «Ρουμανικός Τηλέγραφος». Επίσης ήταν μεγάλη χαρά η συνάντηση με τον Νικηφόρο Κράϊνικ,ο οποίος με προσκάλεσε να γράφω για το περιοδικό «Σκέψη» . Μεγάλη χαρά ήταν η σχετικά πρόσφατη εκλογή μου ως μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας και η απονομή σε εμένα του αξιώματος του διδάκτορα Honoris Causa από το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου.


Kostion Nicolescu:  Και ποιες ήταν οι μεγαλύτερες απογοητεύσεις;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Απογοήτευση ήταν η εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος στη χώρα. Τότε, το 1947, ορισμένοι από τους συναδέλφους μου, ακολούθησαν την ακροδεξιά, έγιναν κομμουνιστές και πέτυχαν την απόλυσή μου από τα καθήκοντα του πρύτανη της θεολογικής σχολής του Σιμπίου και εκδότη του «Ρουμανικού Τηλεγράφου». Ο Μητροπολίτης Νικόλαος Balan,στη συνέχεια, πήγε στο Βουκουρέστι και επέμεινε για την επανεξέταση της απόφασης, αλλά δεν κατάφερε τίποτα και επέστρεψε στο Σιμπίου με δάκρυα στα μάτια ...ο κομμουνισμός ήταν έντονος πόνος!

Kostion Nicolescu:  Ποια πιστεύετε ότι ήταν η πιο καρποφόρα περίοδος στη ζωή σας;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε: Μια καρποφόρα περίοδος της ζωής μου όπου συγκεκριμενοποιήθηκαν κάποιοι κόποι μου ήταν το 1938-1940, τυπώσαμε πολλά βιβλία «Ο βίος και η διδασκαλία του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά»(1938), «Ορθοδοξία και Ρουμάνοι»(1939), «Ο Ιησούς Χριστός ή η ανακαίνιση του ανθρώπου»(1940),… Έπειτα η περίοδος μετά την αποφυλάκισή μου. Συνέχισα μετά το 1970 την μετάφραση της Φιλοκαλίας, που είχα αρχίσει το 1947 στο Σιμπιού. Συνέχισα μέχρι τον 12ο τόμο. Επίσης δημοσίευσα τη «Δογματική» σε τρεις τόμους, την «Ορθόδοξη Πνευματικότητα» και την «Αθάνατη εικόνα του Θεού».
Έπειτα ήταν και οι μεταφράσεις από τους Αγίους Πατέρες με πλούσια σχόλια. Αυτή η περίοδος ήταν αρκετά εποικοδομητική, κάθε χρόνο εκδιδόταν από ένα βιβλίο.

Kostion Nicolescu:  Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της τέλεσης λειτουργίας και της γραφής ενός θεολογικού βιβλίου;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Και οι δύο είναι σημαντικές. Είναι σημαντικό να αισθάνεσαι εν Χριστώ, να προσεύχεσαι σ 'Αυτόν, για να έρθει κατά την ώρα της Θείας Λειτουργίας προσεύχεσαι στον Πατέρα να καταπέμψει το Άγιο Πνεύμα για να μεταβάλει τον άρτων και τον οίνο σε Σώμα και Αίμα του Χριστού, για να προσεύχεσαι μαζί με τους πιστούς στην εκκλησία πάντα συνειδητοποιώντας την εγγύτητα του Ιησού Χριστού. Φυσικά, είναι πολύ σημαντικό γεγονός και η διευκρίνιση ζητημάτων για την Αγία Τριάδα και το Χριστό. Έχω βιώσει και τις δύο αυτές χαρές, τις βίωνα πάντα μαζί. Η μία δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς την άλλη. Όταν είχα δυνάμεις πάντα τελούσα Θεία Λειτουργία τις Κυριακές και τις γιορτές στην πλησιέστερη εκκλησία ή όπου με καλούσαν.

Kostion Nicolescu:  Από όλους τους ανθρώπους που γνωρίζατε σε ποιον είστε πιο πολύ υπόχρεος;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Στους γονείς μου. Μου έμαθαν να κάνω τον σταυρό μου και τις μετάνοιες, να μην κρίνω τους άλλους, δίδαξαν την καθαρότητα και την ταπεινότητα ... ξύπνησαν μέσα μου την επιθυμία να κηρύττω τον Χριστό.

Kostion Nicolescu:  Ποιο από τα έργα σας θεωρείτε πιο σημαντικό;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Η «Δογματική», ίσως είναι η πιο πλήρης, η πιο πλούσια. Τα πολλά σχόλια στη «Φιλοκαλία» μπορούν να αποτελέσουν μια ξεχωριστή «πνευματική δογματική», αλλά η «Δογματική» είναι η πιο συστηματική.

Kostion Nicolescu:  Αν είχατε τη δύναμη να καθίσετε και πάλι στο γραφείο σας, τι θα γράφατε;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Θα ήθελα να διερευνήσω λεπτομερώς τις διδασκαλίες για το Χριστό στα Ευαγγέλια, στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, σε άλλες επιστολές, στους προφήτες ... θα ήθελα να αναπτύξω τον πλούτο και τη δύναμη της διδασκαλίας Του. Είναι - το φως που λάμπει τον κόσμο, μας θεοποιεί, Είναι - απεριόριστη αγάπη. Πρέπει να αισθανόμαστε την αγάπη και τον πλούτο Του. Κάθε προσευχή, εάν την κατέχουμε, μας αποκαλύπτει πολλά από τα μυστήρια του Χριστού.

Kostion Nicolescu:  Ποιες είναι οι κατευθύνσεις, η συνεισφορά του Θεολογικού έργου, που έκαναν τόσα βιβλία σας να μεταφραστούν σε πολλές ξένες γλώσσες, χωρίς εσείς να το επιδιώξετε;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε: Άγγιξα την καρδιά των δυτικών θεολόγων παρουσιάζοντας το Χριστό ως Εκείνον όπου έρχεται με αγάπη προς εμάς, άγγιξα την ευαίσθητη χορδή τους. Δεν έμεινα σε μια απλή θεωρητική παρουσίαση της Ορθοδοξίας ως μια απλή τελετουργία μεταξύ άλλων.
Εάν δεν έχεις την αποστολική διδασκαλία περί Χριστού και την αποστολική Θεία Λειτουργία, δεν έχεις τον Χριστό ολόκληρο. Η τελετουργία εκφράζει την πίστη, στις ακολουθίες της εκκλησίας εκφράζεις την πίστη στο Χριστό με όλη την πεποίθηση ότι είναι παρών. Όταν λες «Κύριε ελέησον», πιστεύεις ότι Εκείνος έχει πολύ έλεος, αισθάνεσαι το έλεός Του.¨ Όταν λες «Άγιος ο Θεός» αισθάνεσαι την αγιότητα Του. Την οποία αποκτάς και εσύ. Δηλαδή είναι απαραίτητο να μας αγγίζει και εμάς ό,τι λέμε για το Θεό. Προσπάθησα να εκφράσω αυτήν την παρουσία του Θεού δια της χάρης Του, των άκτιστων ενεργειών Του και της θυσίας Του. Αυτό άρεσε, κυρίως στους δυτικούς, επειδή αυτοί έχουν απομακρυνθεί από αυτή τη ζωντανή παρουσίαση του Θεού. Μία φορά, ήρθε ένας βαπτιστής μ’ ένα βιβλίο του Αγ. Κυρίλλου περί χάριτος και μου είπε: «Μου αρέσει που εσείς τονίσατε πιο πολύ στα λόγια σας το Χριστό. Σε μας είναι μόνο λόγια χωρίς περιεχόμενο. Είδα σε σας το περιεχόμενο της σκέψης των Αγίων Πατέρων, μιλήσατε για το Χριστό και προσπαθήσατε να αγγίξετε όλες τις χορδές της ψυχής μας».
Πιστεύω ότι αυτό ήταν.

Kostion Nicolescu:  Ανάμεσα στους Αγ. Πατέρες υπάρχουν κάποιοι πιο αγαπητοί για σας, πιο κοντινοί, που αισθάνεστε ένα εσωτερικό ταίριασμα;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε: Κανένας Πατέρας δεν είναι ίδιος με τον άλλο, ο καθένας φέρνει κάτι νέο. Μου αρέσει πολύ ο Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής, επειδή κάνει μια έκθεση της διδασκαλίας του Χριστού. Μου αρέσει ο Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς επειδή παρουσίασε το μυστήριο της Θείας Χάριτος, έδειξε τι είναι κτιστή ενέργεια και τι άκτιστη ενέργεια. Μου αρέσει ο Αγ. Συμεών, ο Νέος Θεολόγος, επειδή έβαλε έναν τόνο βαθιά ποιητικό, στα συγγράμματα του περί Χριστού.


Kostion Nicolescu:  Πόσο κοντινή είναι, κατά τη γνώμη σας, η σχέση μεταξύ της πίστης και του έθνους;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Είναι κακό όταν ο λαός δεν έχει μια ενιαία πίστη. Δεν υπάρχει ενότητα σε τίποτα. Έλαβα μια φορά μια ανώνυμη επιστολή στην οποία είχα κατηγορηθεί ότι πάρα πολύ στενά συνδέω την Ορθοδοξία και το έθνος, με το επιχείρημα ότι το έθνος θα πρέπει να είναι δευτερεύον. Πρώτα πρέπει να αγαπούμε τον Θεό και μετά το έθνος. Το έθνος, επίσης, δόθηκε από τον Θεό. Κάθε έθνος με το δικό του τρόπο αντιλαμβάνεται την πνευματικότητα, καθώς και κάθε άνθρωπος. Το έθνος μας ήταν τέτοιο από την αρχή, ήταν Ορθόδοξο Χριστιανικό. Είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε αυτές τις δύο πτυχές, τουλάχιστον σε εμάς ...

Kostion Nicolescu:  Τι νομίζετε, θα φτάσουμε ποτέ μέχρι την ένωση Εκκλησιών;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Είναι δύσκολο, αν σκεφτείς την Αποκάλυψη ... Είναι δύσκολο, επειδή υπάρχουν πολλές εγωκεντρικές επιδιώξεις. Ο καθένας θα πρέπει να εκτιμήσει αυτό που βρίσκει σε έναν άλλο, και λίγο περισσότερο να πάρει από τους άλλους. Δεν ξέρω πώς θα γίνει. Είναι ένα πολύ δύσκολο ζήτημα. Οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί όχι μόνο για τις δικές τους ανάγκες, αλλά και να συμπληρώσουν ο ένας τον άλλον, ο καθένας πρέπει να εισαγάγει κάτι πρωτότυπο, να είναι ανοιχτός για τους άλλους. Είναι δύσκολο!


Kostion Nicolescu: Με ποιο μέρος αισθάνεστε ποιο δεμένος;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  Με το χωριό μου το Βλάντενι. Με επηρέασε πολύ. Την κατανόηση μεταξύ των ανθρώπων την καταλαβαίνω όπως την έζησα στο χωριό που γεννήθηκα. Τη φύση την ατενίζω υπό το πρίσμα αυτού του ευλογημένου τόπου.

Kostion Nicolescu:  Αισθάνεστε την παρουσία της συζύγου σας δίπλα σας ;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:: Πολύ συχνά, ναι! Ζήσαμε μαζί μια πολύχρονη ζωή ... ήταν καλή, υπομονητικιά ...

Kostion Nicolescu: Τι επιθυμείτε πιο πολύ τώρα;

Πατέρας Δημήτριος Στανιλοάε:  : Τη σωτηρία μου, για να μην με βασανίζει πολύ ο Θεός με αυτήν την αδυναμία μου και να με βοηθήσει να φτάσω στη σωτηρία. …Να είναι πάντα κοντά μου.

Με τη δύναμη του Σταυρού Σου σώσε μας! Αμήν!

Αναρτήθηκε από Κώστας Ζουρδός στις 6:58 μ.μ.

Βγάλε μας από εδώ Κύριε...

Η τελευταία προσευχή του π. Δημητρίου Στανιλοάε

( † 5 Οκτωβρίου 1993)

Τα τελευταία λόγια του π. Δημητρίου Στανιλοάε (του μεγάλου ρουμάνου θεολόγου) τα οποία μαγνητοφωνήθηκαν το βράδυ της 4ης προς 5η Οκτωβρίου 1993 (ημέρα της κοιμήσεως του) ήταν τα εξής:

«Να βγούμε από εδώ,να βγούμε από εδώ. Βγάλε μας από εδώ Κύριε... Βγάλε μας από εδώ, δεν θέλουμε να μείνουμε άλλο εδώ, δεν θέλουμε να μείνουμε άλλο εδώ. Κύριε βγάλε μας από εδώ...

Μιλούμε για Σένα, Κύριε... μιλούμε για Σένα,Κύριε... μιλούμε για Σένα,Κύριε...
Είμαστε πλήρης χάριτος και αληθείας και ξυπνάμε, δεν κοιμόμαστε πια.

Παναγία να βγούμε από εδώ...Ας σηκωθούμε...Παναγία δεν θέλουμε να μείνουμε εδώ...Παναγία δεν θέλουμε να μείνουμε...Παναγία θέλουμε να μείνουμε εδώ...Δεν θέλουμε να κοιμόμαστε πια...Μέχρι πότε θα μείνουμε;...μέχρι πότε θα μείνουμε;...δεν θέλουμε να μείνουμε εδώ...Δεν θέλουμε να μείνουμε εδώ... Πλήρεις χάριτος και αληθείας.

Αλοίμονο,αλοίμονο,αλοίμονο...Θέλουμε να σηκωθούμε...Πλήρεις χάριτος...Έχουμε και εμείς ενδύματα...Έχουμε ενδύματα...Κύριε...Πληρεις χάριτος και αληθείας...Πλήρεις χάριτος και θελήσεως να μιλήσω,τον λόγο της αληθείας.

Μιλούμε για Σένα Κύριε. Με θέληση.... Πλήρεις χάριτος και αληθείας... Έλα, έλα, έλα ...πλήρεις χάριτος και αληθείας... Έλα, έλα, έλα.. Ας σηκωθούμε... Ας ξυπνήσουμε... Ας μιλήσουμε...Έλα,έλα , έλα να μιλήσουμε, Κύριε... Έλα,έλα να μιλήσουμε Κύριε...

(Το κείμενο αυτής της προσευχής το δημοσίευσε η κόρη του π.Δημητρίου, Λυδία Στανολοάε,στο βιβλίο ''„Lumina faptei din lumina cuvântului. Împreună cu tatăl meu, Dumitru Stăniloae“.) Απο proskynitis.blogspot.com /ΠΗΓΉ

Σχόλιο Π. κοινωνίας ''Oι ενέργειες και οι λόγοι του Θεού και στους δύο τρόπους αποκάλυψης εντάσσονται σ' ένα σχέδιο Του για την καθοδήγηση, προς την ένωση μαζί Του, δηλαδή στη θέωση...'' ~ π. Dumitru Staniloae

http://pneumatoskoinwnia.blogspot.com/2019/10/5-1993.html

Η τελευταία προσευχή του π.Δημητρίου Στανιλοάε(+5 Οκτωβρίου 1993)

Τα τελευταία λόγια του π.Δημητρίου Στανιλοάε(του μεγάλου ρουμάνου θεολόγου) τα οποία μαγνητοφωνήθηκαν το βράδυ της 4ης προς 5η Οκτωβρίου 1993(ημέρα της κοιμήσεως του) ήταν τα εξής:

«...να βγούμε από εδώ,να βγούμε από εδώ.Βγάλε μας από εδώ Κύριε...Βγάλε μας από εδώ,δεν θέλουμε να μείνουμε άλλο εδώ,δεν θέλουμε να μείνουμε άλλο εδώ.Κύριε βγάλε μας από εδώ...
 Μιλούμε για Σένα,Κύριε...μιλούμε για Σένα,Κύριε...,μiλούμε για Σένα,Κύριε...
 Είμαστε πλήρης χάριτος και αληθείας και ξυπνάμε,δεν κοιμόμαστε πια.
 Παναγία να βγούμε από εδώ...Ας σηκωθούμε...Παναγία δεν θέλουμε να μείνουμε εδώ...Παναγία δεν θέλουμε να μείνουμε...Παναγία θέλουμε να μείνουμε εδώ...Δεν θέλουμε να κοιμόμαστε πια...Μέχρι πότε θα μείνουμε;...μέχρι πότε θα μείνουμε;...δεν θέλουμε να μείνουμε εδώ...Δεν θέλουμε να μείνουμε εδώ...
Πλήρεις χάριτος και αληθείας
Αλοίμονο,αλοίμονο,αλοίμονο...Θέλουμε να σηκωθούμε...Πλήρεις χάριτος...Έχουμε και εμείς ενδύματα...Έχουμε ενδύματα...Κύριε...Πληρεις χάριτος και αληθείας...Πλήρεις χάριτος και θελήσεως να μιλήσω,τον λόγο της αληθείας.
 Μιλούμε για Σένα,Κύριε
Με θέληση....Πλήρεις χάριτος και αληθείας... Έλα,έλα,έλα...πλήρεις χάριτος και αληθείας...Έλα,έλα,έλα..Ας σηκωθούμε...Ας ξυπνήσουμε...Ας μιλήσουμε...Έλα,έλα ,έλα να μιλήσουμε,Κύριε...Έλα,έλα να μιλήσουμε Κύριε


(Το κείμενο αυτής της προσευχής το δημοσίευσε η κόρη του π.Δημητρίου,Λυδία Στανολοάε,στο βιβλίο ''„Lumina faptei din lumina cuvântului. Împreună cu tatăl meu, Dumitru Stăniloae“.)

www.proskynitis.blogspot.com/ΠΗΓΉ

Αναρτήθηκε από π.Γεώργιος-Προσκυνητής στις 10/05/2011

Πατήρ Δημήτριος Στανιλοάε: Η αδιαφορία προς τους νεκρούς είναι και αυτή μια αμαρτία που μας βασανίζει!

Πατήρ Δημήτριος Στανιλοάε, καθηγητής Δογματικής (1903-1993).

Εν τέλει μου είναι δύσκολο, σε οποιαδήποτε στιγμή της σχέσης μου με τον πλησίον, να πω ότι έχω συμπεριφερθεί κατά τρόπο άψογο ή ότι έχω κάνει κάθε καλό που όφειλα ή μπορούσα να κάνω για τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστράφηκα.

Όταν λοιπόν κάποιος μου καταλογίζει μία συμπεριφορά, η οποία δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι ήταν κακή, δεν θα πρέπει να την αρνηθώ αλλά να αναγνωρίσω την ενοχή μου.

Αν μη τι άλλο, το λάθος μου είναι ότι έδωσα (άθελά μου έστω) την εντύπωση αυτής της κακής συμπεριφοράς.

Ο αββάς Ησάιας λέει: «Αν από επιπολαιότητα ο αδερφός σου αποδώσει μία κατηγορία, δέξου τη με χαρά και αν εξετάσεις τον συλλογισμό του σύμφωνα με την κρίση του Θεού θα διαπιστώσεις ότι έχεις αμαρτήσει».

Είναι δύσκολο να διαβεβαιώσω ότι δεν έχω καμία ευθύνη για τη δημιουργία των αναπόφευκτων όσο και συνεχών κακών που αναφύονται μέσα στους ανθρώπους και πληγώνουν και εμένα τον ίδιο.

Μου είναι δύσκολο να ομολογήσω ότι η συμπεριφορά μου, οι σκέψεις και τα λόγια μου προς τους άλλους είναι όλα άψογα· ακόμα, ότι έχω δώσει στους άλλους τη δέουσα προσοχή, ώστε να μην τους δημιουργηθεί η εντύπωση ότι αδιαφορώ για αυτούς.

Όλοι αμαρτάνουμε προς όλους.

Γι’ αυτό τον λόγο πρέπει να μετανοούμε για τη συμπεριφορά μας προς τους άλλους.

Αυτός είναι και ο λόγος που ζητάμε πάντοτε από τους ιερείς να μας μνημονεύουν κατά την προσκομιδή της Θείας λειτουργίας, και από όλους τους ανθρώπους που γνωρίζουμε να προσεύχονται για εμάς όπως ακριβώς οφείλουμε και εμείς να θυμόμαστε, όσο μπορούμε, στις προσευχές μας όσους γνωρίζουμε και γενικότερα όλους τους ανθρώπους.

Η προσευχή μας για τους άλλους συνεπάγεται τη συγχώρηση προς εκείνους, και η παράκλησή μας να προσεύχονται για εμάς συνεπάγεται τη δική τους συγχώρηση προς εμάς.

Προσευχόμαστε για όσους γνωρίσαμε κι έχουν πεθάνει και διαμέσου της προσευχής μας τους συγχωρούμε, προσδοκώντας παράλληλα να εξασφαλίσουμε από όσους θα βρίσκονται στο μέλλον εν ζωή και ευρύτερα από ολόκληρη την Εκκλησία τη μετά θάνατον προσευχή για εμάς.

Τους ζητάμε με αυτόν τον τρόπο να μας δίνουν συγχώρηση μετά τον θάνατό μας όχι στιγμιαία αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Προσευχόμαστε επίσης για τους προγόνους μας, για κάθε ψυχή εν πίστει κεκοιμημένου, επιθυμώντας να προσεύχονται μελλοντικά και για εμάς κάποιοι άλλοι, όσο θα διαρκεί το ανθρώπινο γένος.

Η αδιαφορία προς τους νεκρούς αποτελεί και αυτή μια αμαρτία που μας βασανίζει.

Οι έμμεσες και οι άμεσες ανθρώπινες σχέσεις εμπεριέχουν τις αδυναμίες που έχουν όλοι οι άνθρωποι· αυτό που επιζητούμε, στον χώρο της Εκκλησίας τουλάχιστον, είναι να περικλείουν αυτές οι σχέσεις, οι οποίες δεν διακόπτονται με τον θάνατο, την αμοιβαία συγχώρηση, την προσευχή δηλαδή όλων προς όλους, έτσι ώστε ο Θεός να μας δώσει πλήρη άφεση αμαρτιών.

Αυτό ακριβώς αποτελεί μία σημαντική πτυχή της καθολικότητας της Εκκλησίας.

Η Εκκλησία εξαγνίζεται διαρκώς μέσα από αυτή την προσευχή όλων προς όλους, μέσα από τη συνεχή και αμοιβαία μετάνοια όλων.

Η καθαρότητα ή η αγιότητα της Εκκλησίας αποτελούν δυναμικά στοιχεία της ζωής της.

 

Απόσπασμα από το κεφάλαιο η “Ανάγκη της συγχώρησης και η ανανέωση της Εκκλησίας”, του βιβλίου του π. Δημητρίου Στανιλοάε, “Προσευχή και Ελευθερια” των εκδόσεων Εν Πλω.

π. Δημητρίου Στανιλοάε: Ο Σταυρός και η χαρά στη ζωή των μοναχών (μέρος 2ο)

Ο σταυρός στον τάφο του μακαρίου Γέροντα Αιμιλινού Σιμωνοπετρίτου

 Συνέχεια από (1)

Πρέπει να πιστέψω απόλυτα στην επιφάνεια του κόσμου για να δοθώ μ’ ένα τυφλό πάθος στις ευχαριστήσεις που μου προσφέρει. Αλλά αυτό είναι μία απάτη που περνά γρήγορα για να αφήσει πίσω της μόνο τη θλίψη.

5. Η σταύρωση της κλίσεως προς τις απολαύσεις είναι επίσης ένα μέσο για να αποφευχθούν οι άλλοι σταυροί, που οδηγούν στην απελπισία. Οι σταυροί εκείνων, που, χάνοντας τον κόσμο χωρίς τη θέλησή τους, πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πλέον τίποτε παρά μόνο το μηδέν.

Δεν υπάρχει ύπαρξη χωρίς σταυρό μέσα στη γήινη και παροδική ζωή. Αλλά ενώ ο σταυρός εκείνων που πιστεύουν στον Θεό, κάνει τον Θεό ορατό διά των πραγμάτων σαν μια πολύ μεγάλη αιτία χαράς, ο σταυρός εκείνων που είναι προσκολλημένοι με τρόπο αποκλειστικό σ’ έναν αδιαφανή κόσμο, που θεωρείται μοναδικός, είναι μία απογοήτευση. Για εκείνον που πιστεύει αληθινά στον Θεό ο σταυρός είναι διαφανής. Διά μέσου αυτού βλέπει τον Θεό. Για τους άλλους συμβαίνει το αντίθετο. Εκείνος που πιστεύει στα εγκόσμια πέφτει κάτω από το σταυρό και χάνεται.

Ένας πατέρας της Δύσεως της πατερικής εποχής, ο άγιος Αυγουστίνος είπε: Γνωρίζω τρεις σταυρούς: Ένα σταυρό που σώζει. Είναι ο σταυρός του Χριστού. Ένα σταυρό διά του οποίου σώζεται ο άνθρωπος. Είναι ο σταυρός του καλού ληστή, του εκ δεξιών του Χριστού σταυρωθέντος. Γνωρίζω κι ένα τρίτο σταυρό, που σε κάνει να χάνεσαι για την αιωνιότητα. Είναι ο σταυρός του εξ αριστερών του Χριστού σταυρωθέντος ληστή. Οι τύποι αυτών των ανθρώπων, των δύο ληστών, αντιπροσωπεύουν όλη την ανθρωπότητα. Ο σταυρός του ληστή του εκ δεξιών παίρνει μέσα του, παίρνει επάνω του το σταυρό του Χριστού και σώζεται. Ο σταυρός του αριστερού ληστή αντιπροσωπεύει τη μερίδα εκείνη των ανθρώπων, που δεν δέχονται το σταυρό του Χριστού και χάνονται. Γενικά όμως το σταυρό δεν μπορούμε να τον αποφύγομε κατ’ ουδένα τρόπο.

6. Η ζωή της προσευχής των μοναχών δείχνει ότι είναι μαζί με τον Θεό. Ένας θεολόγος ο π. Σμέμαν, είπε προσφάτως σ’ ένα Συνέδριο: «Η λειτουργία είναι η εμπειρία της εσχατολογίας, της βασιλείας του Θεού. Απ’ εδώ αρχίζει η χαρά μέσα στην Ορθόδοξη Λειτουργία. Γιατί ζούμε την οριστική συνάντηση με τον Θεό. Από εδώ πηγάζει η χαρά της ορθοδόξου Λειτουργίας, η χαρά της μοναχικής ζωής ιδιαίτερα».

Ένας αγγλικανός μοναχός με ερώτησε κάποτε όταν είχα δώσει μια ομιλία. «Πώς διαφυλάξατε την εμπειρία του μυστηρίου μέσα στην θεία λατρεία; Γιατί εμείς τη χάσαμε». Του απάντησα: Το μυστήριο είναι η εμπειρία της παρουσίας του Θεού.

Απ’ εδώ προέρχεται η χαρά των ορθοδόξων πιστών μέσα στη θεία Λειτουργία. Ξεπερνούν τις φιλονικίες τους και αισθάνονται πάλι ένα εν τω Θεώ, λησμονώντας τα μεταξύ τους λάθη. Ο μοναχός ζει πάντοτε σχεδόν διά της αδιάλειπτου προσευχής, αυτή την εμπειρία να είναι με τον Θεό.

Το μοναστήρι είναι το Θαβώρ. Ο μοναχός πραγματοποιεί μέσα σ’ αυτό την επιθυμία του Πέτρου: «καλόν έστιν ημάς ώδε είναι». Ας κάνομε τρεις σκηνές για να μένομε εδώ επάνω (Ματθ. 17,4). Το θείο φως ακτινοβολεί από το πρόσωπο του Χριστού. Οι μοναχοί έχουν ξεχάσει αυτόν τον κόσμο. Η αίσθηση της παρουσίας του Θεού αναπληρώνει τη θύμησή του. Και αυτό συμβαίνει, διότι με την προσευχή ξεπερνούν και αποθέτουν τις μέριμνες του κόσμου. Οι ησυχαστές έβλεπαν διά της προσευχής το θείο και άκτιστο φως ή το πρόσωπο του Χριστού μέσα στο Θείο φως.

Το πρόσωπο κάθε ανθρώπου, που βρίσκεται σε κοινωνία και ένωση μετά του Χριστού, ακτινοβολεί από φως. Πραγματικά η αληθινή ένωση δεν πραγματοποιείται παρά μόνον διά του Χριστού. Στο πρόσωπό του, αυτή η αίσθηση της παρουσίας του Θεού, είναι ήδη ένα φως. Είναι η πρώτη έννοια που παρουσιάσθηκε στον κόσμο. Και είναι η μεγαλύτερη χαρά. Η συνεχής αίσθηση της παρουσίας του Ιησού με την αγάπη του είναι ένα φως και μία ανέκφραστη και αναφαίρετη χαρά. Αλλά ανεβαίνει ο μοναχός στο Θαβώρ μέσα στην απαστράπτουσα λαμπρότητα του προσώπου του Χριστού, αφήνοντας κάτω τα πράγματα και τα φώτα του κόσμου. Ο Μωυσής ανέβηκε στο Σινά, αφήνοντας κάτω τα πράγματα του κόσμου, για να προσευχηθεί στον Θεό. Αυτή η εγκατάλειψη του κόσμου και των πραγμάτων του είναι ένας σταυρός, διότι δεν γίνεται εύκολα, ιδίως στην αρχή. Και ιδού γιατί η χαρά πηγάζει από την προσπάθεια του σταυρού. Και ιδού γιατί ο σταυρός είναι μία κλίμαξ την οποίαν ανεβαίνομε όταν πιστεύομε, όπως παρουσιάζεται πολλές φορές στις εικόνες που παρουσιάζουν το μοναχό να ανέρχεται επί της κλίμακος. Ιδού, λοιπόν γιατί δεν υπάρχει χαρά αληθινή χωρίς το σταυρό και ιδού γιατί δεν υπάρχει σταυρός απαρνήσεως χωρίς την βαθειά εσωτερική χαρά. Αυτός ο σταυρός διώχνει τον πέπλο, που καλύπτει τον κόσμο και διά του σταυρού βλέπομε το φως του προσώπου του Χριστού.

Κάθε καθαρή συνάντηση, κάθε επικοινωνία βαθειά με ένα πρόσωπο, φέρει το φως και τη ζωή. Αλλά αυτή η βαθειά και αληθινή κοινωνία με ένα πρόσωπο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνον εν τω Θεώ. Και η πλέον πλήρης και αληθινή και φωτεινή κοινωνία είναι η κοινωνία με το πρόσωπο του Χριστού. Κι είναι ο σταυρός που μας χαρίζει αυτή τη θέα του προσώπου του. Διότι χωρίς να εξαφάνισει τον κόσμο, τον κάνει διαφανή, τον κάνει να ακτινοβολεί φως, από το φως του προσώπου του Χριστού.

Στον Κανόνα του Σταυρού, στους είκοσι τέσσαρες οίκους λέγομε: «Χαίρε, δι’ ου ευλογείται η κτίσις, χαίρε, λαμπτήρ της άνω λαμπρότητος. Χαίρε, κρατήρ του νέκταρος έμπλεως, χαίρε χαράς της όντως σημείον».

7. Η λησμοσύνη του κόσμου δεν σημαίνει αδιαφορία για τη σωτηρία των ανθρώπων. Οι μοναχοί, ακόμα και οι πιο αυστηροί ερημίτες, προσεύχονται για τους ανθρώπους και τους παρηγορούν περισσότερο από τους άλλους. Γιατί έχουν το αισθητήριο καθαρό και διακρίνουν τα προβλήματα και τις θλίψεις που βασανίζουν τους ανθρώπους. Βλέπουν τη μηδαμινότητα των προβλημάτων αυτών, την ποταπότητα των απροσδόκητων συμβάντων που γίνονται αιτίες μεγάλων θλίψεων, και τους τονίζουν αυτό ακριβώς, καθώς επίσης και την ασύγκριτη χαρά που τους αναμένει στη βασιλεία των ουρανών και τους βοηθούν αληθινά.

Δείχνουν στους ανθρώπους μια αγάπη, πολύ πιο μεγάλη και αληθινή από τους άλλους, γιατί βλέπουν την άξια τους και τον αιώνιο προορισμό τους. Γιατί βλέπουν ότι μέσα στον πλούτο της αιωνίου ζωής του καθενός, εισέρχεται σαν μέσα σε μια μεγάλη κοινωνία, εκείνο, που φέρει κάθε άνθρωπος σαν αγάπη και σαν μοναδική πνευματική ομορφιά. Δεν υπάρχει σταύρωση χωρίς ένα άνοιγμα αγκάλης για να αγκαλιάσομε τους άλλους. Αυτό αναφέρεται στους οίκους του Σταυρού: «Ήπλωσες τας παλάμας διά να αγκαλιάσεις τον κόσμο».

Ταυτόχρονα οι μοναχοί δίνουν στους ανθρώπους τη δύναμη να περιορίσουν τον εγωισμό τους. Τους δίνουν τη δύναμη για αλτρουισμό, για να σηκώσουν και αυτοί ένα σταυρό απαρνήσεως και τοιουτοτρόπως τους κάνουν μετόχους της δικής τους χαράς.

Έχει παρατηρηθεί ότι οι μοναχές στη Ρουμανία είναι ειρηνικές και πολύ χαριτωμένες στη διακονία τους. Ένας παλαιός αγγλικανός μοναχός, βλέποντας τις μοναχές της Ρουμανίας, έγραφε σ’ ένα περιοδικό της Δύσεως γεμάτος θαυμασμό. Αυτές οι μοναχές τρέχουν πάντα με χαρά και υπηρετούν τους άλλους. Βεβαίως υπάρχει μια σοβαρότητα μέσα σ’ αύτη την ειρήνη και τη χάρι που την κάνει πιο βαθειά. Αντίθετα στην χαρά των ανθρώπων, που κυριαρχείται από τις επιθυμίες και τις απολαύσεις, οι όποιες προέρχονται από την επιφανειακή πλευρά του κόσμου, υπάρχει κάτι το ασταθές και ευμετάβλητο, που την κάνει να περνά γρήγορα και να μεταβάλλεται σε θλίψη μέσα σ’ ένα αίσθημα κενού.

Από την αγροτική ζωή, στην έδρα της Δογματικής: η πορεία ενός από τους σπουδαιότερους θεολόγους του 20ου αιώνα

Ο γιος των χωρικών που έγινε ένας από τους σπουδαιότερους θεολόγους
25 χρόνια από την κοίμηση του π. Δημητρίου Στανιλοάε

Συμπληρώθηκαν τον Οκτώβριο 25 χρόνια από την κοίμηση του σπουδαίου Ρουμάνου θεολόγου π. Δημητρίου Στανιλοάε (+1993). Ο Δημήτριος Στανιλοάε γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1903 στο Βλαντένι στο Μπρασόβ. 

Οι γονείς του ήταν χωρικοί. Μέσα σε έξι χρόνια ολοκλήρωσε οκτώ τάξεις του λυκείου. Μετά από παρότρυνση της μητέρας του και του θείου του σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Τσέρνοβιτς της Μπουκοβίνας. Πήρε υποτροφία για να σπουδάσει στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, στρέφεται στη μελέτη του αγίου Γρηγόριου Παλαμά και μεταβαίνει στο Άγιον Όρος για να μελετήσει χειρόγραφα. Τον Σεπτέμβριο του 1929 διορίζεται από τον Μητροπολίτη Νικόλαο Μπαλάν αναπληρωτής καθηγητής στην έδρα της Δογματικής της Θεολογικής Ακαδημίας του Σιμπίου. Το 1931 χειροτονήθηκε διάκονος και το 1932 ιερέας. Το 1935 γίνεται μόνιμος καθηγητής.

Διδάσκει για 17 χρόνια Δογματική και κατά διαστήματα και την Ελληνική γλώσσα. Το 1936 εκλέγεται πρύτανης της Ακαδημίας. Το 1947 πηγαίνει να διδάξει στη Θεολογική Σχολή του Βουκουρεστίου λόγω των καταπιεστικών μέτρων του κομμουνιστικού καθεστώτος. Στο χρονικό διάστημα μεταξύ 1958-1963 κρατήθηκε στις φυλακές ως υπονομευτής της κοινωνικής τάξεως. Δικάστηκε το 1958 μαζί με άλλους 15 θεολόγους και μοναχούς και κλείνεται στη φυλακή έως το 1963, οπότε αποφυλακίστηκε. Πέθανε στις 5 Οκτωβρίου 1993.
H ζωή του πατρός Δημητρίου Στανιλοάε είναι συνυφασμένη με τη μελέτη και τη διδασκαλία της χριστιανικής πίστης. Όσοι τον γνώρισαν εντυπωσιάστηκαν με το πόσο εμβάθυνε στο πνεύμα του Ευαγγελίου, με βαθιά πίστη, με μια σκέψη ζωντανή, με εσωτερική προσευχή και με την αγαπητική συνάντησή του με τους άλλους ανθρώπους. Ακριβώς εκεί έβρισκε και το νόημα αυτής της ζωής, στη συνάντηση με τον Θεό και τους άλλους ανθρώπους. Και μάλιστα όχι στην απλή συνάντηση, αλλά περισσότερο στην κοινωνία με τον Θεό και τους άλλους. “Αν πλησιάσεις τον πατέρα Δημήτριο” λέει ο π. Μάρκος-Αντώνιος Κόστα Ντε Μποργκάρ που τον γνώριζε πολύ καλά, “αν ζήσεις λίγο μαζί του, αν προσευχηθείς, μιλήσεις και γελάσεις μαζί του, τότε γεύεσαι αυτή την εμπειρία της αγάπης ως κοινωνία. Οι φωτογραφίες δεν αποδίδουν ούτε τη σοβαρότητα ούτε τη χαρά που στόλιζαν το ωραίο του πρόσωπο. Δεν αποδίδουν ούτε τη φωτεινότητα που το χαρακτήριζε ούτε την έμπνευση που το ζωήρευε”. Ο Ντε Μποργκάρ συζητούσε καθημερινά μαζί του το καλοκαίρι του 1981, στο μοναστήρι της Τσέρνικα κοντά στο Βουκουρέστι. 

 

Ο π. Μάρκος-Αντώνιος Κόστα Ντέ Μποργκάρ κατάγεται από γαλλική αριστοκρατική οικογένεια με ιταλικές ρίζες. Γεννήθηκε το 1947 από ρωμαιοκαθολικούς γονείς, αλλά το 1972, μέσα από ένα ταξίδι του στη Ρουμανία, γνώρισε την Ορθοδοξία, στην οποία και μεταστράφηκε μαζί με τη σύζυγό του ένα χρόνο μετά. Το 1977 έγινε ορθόδοξος ιερέας της Ρουμανικής Εκκλησίας.

Μια… ένωση

Ζούμε σε ημέρες, κατά τις οποίες η αγιοκατάταξη πολλών σύγχρονων αγίων, μας χαροποιεί και μας συγκινεί. Πώς σχετιζόμαστε με τους αγίους; Πώς τους βλέπουμε; Μήπως επιθυμούμε μόνο να μας κάνουν χάρες ή θαύματα; ή η σχέση μας μαζί τους αποσκοπεί σε κάτι βαθύτερο και ουσιαστικότερο; Προσπαθούμε μέσα από τη ζωή και το έργο του να δούμε πώς εννοούσε την κοινωνία των αγίων ο π. Δημήτριος:
“Οι πιστοί απευθύνονται στους αγίους, ζητώντας να προσεύχονται γι’ αυτούς. Στέκονται μπροστά στην εικόνα του αγίου, απόλυτα βέβαιοι ότι η δύναμη του Θεού έρχεται σ’ εμάς και μέσω των αγίων, μέσω των εικόνων τους και ότι η αγάπη του Θεού ακτινοβολεί προς εμάς διά της αγάπης των αγίων. Δια της αγάπης δημιουργείται μια ένωση μεταξύ των αγίων και ημών και εκεί είναι παρών και ο Θεός, σύμφωνα με τη δική Του διαβεβαίωση. Οι άγιοι δεν είναι απολύτως χωρισμένοι από μας. Υπάρχει επικοινωνία ανάμεσα σ’ εκείνους και σ’ εμάς που είμαστε ακόμη στη γη. Όταν ο Ιησούς έλθει με όλη Του τη δόξα, οι άγιοι θα είναι γύρω Του, ικετεύοντας υπέρ ημών Εκείνον που θα κρίνει τον κόσμο.”

Η δύναμη της χριστιανικής πίστης και η προσευχή ως τρόπος συνάντησης με τον Θεό

Αλλά πώς μπορούμε να πλησιάσουμε τους αγίους; Αρκεί μόνο ο θαυμασμός για τη ζωή, τα έργα τους και τα θαύματα που ο Θεός επιτελεί διά των αγίων; Ο π. Δημήτριος θεωρεί απαραίτητη την ευλάβεια εκ μέρους των πιστών. Η ευλάβεια είναι η πίστη που εκφράζεται με τρόπο πρακτικό στην καθημερινότητα. Μέσα από το πώς προσέγγισαν τον Θεό οι άγιοι, παίρνουμε κι εμείς μια ιδέα γι’ Αυτόν. 

Οι άγιοι προσέγγιζαν βέβαια τον Θεό κυρίως μέσα από την προσευχή. Η προσευχή είναι η στιγμή που συναντάμε τον Θεό. Λέει ο π. Δημήτριος “Ο Θεός έρχεται σ’ εμάς με τη θέλησή Του, για να μας βοηθήσει, επειδή η αγαπώσα καρδιά Του συγκινείται από την προσευχή μας. Ο άνθρωπος γεύεται την εμπειρία Του μέσα στην επαφή του προσωπικού διαλόγου, μέσα στην προσευχή και στις πράξεις εκείνες διά των οποίων εκπληρώνει το θέλημά Του. Και γι’ αυτό ο Θεός μάς ζητά κάποιες πράξεις, για ν’ ανοιχτεί σ’ εμάς και να απαντήσει στα αιτήματά μας, βοηθώντας μας να επιτελέσουμε τις πράξεις αυτές: μας ζητά πράξεις που μας καθαρίζουν από τον εγωισμό μας και που εκδηλώνουν την αγάπη μας γι’ Αυτόν και για τους αδελφούς μας, για να έρθει Εκείνος και να μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε ως πρόσωπα ενεργού αγάπης. Έτσι εξηγείται γιατί δεν υπάρχει αληθινή προσευχή χωρίς πρακτικές συνέπειες στη ζωή μας, ούτε σωστή πρακτική ζωή χωρίς την προσευχή. Η δύναμη της χριστιανικής πίστης πρέπει να αποδεικνύεται μέσα από την έντονη επιθυμία του πιστού να τελειοποιείται στις ανθρώπινες σχέσεις. Με αυτό τον τρόπο ο Θεός επιδιώκει την αγαπητική ένωσή μας μαζί Του και με τους άλλους. Ο χριστιανός που προσεύχεται και βοηθά τους άλλους γνωρίζει τον Θεό βαθύτερα από τον θεωρητικό θεολόγο. Ο αληθινός θεολόγος, λοιπόν, οφείλει να είναι άνθρωπος προσευχής και αγαπητικής δράσης”.

«Η Εκκλησία δεν μπορεί να κοιμάται, πρέπει να μένει αδιάκοπα σε εγρήγορση!»

Οι χριστιανοί που ζούμε στον κόσμο, στην εποχή του αποχριστιανισμού της κοινωνίας, έχουμε ανάγκη να αναπτύξουμε έναν χριστιανισμό της ευθύνης. Είναι μεγάλος ο πειρασμός να θεωρήσουμε χαμένη τη μάχη του εκχριστιανισμού της κοινωνίας και να αποσυρθούμε στο περιθώριο επιτελώντας μόνο τα καθήκοντα μιας θρησκευτικής ζωής. Όχι. Ο πατήρ Δημήτριος με έγνοια θα πει “Στους καιρούς μας η Εκκλησία δεν μπορεί να κοιμάται, αλλά πρέπει να μένει αδιάκοπα σε εγρήγορση, δυναμική και έτοιμη να φέρει, από αγάπη στους ανθρώπους, τον Σταυρό της στην προσπάθειά της να τους βοηθήσει, με πνεύμα συμπάθειας, όπως το έκανε ο Χριστός. Η εποχή μας είναι εποχή διακονίας και συμπόνοιας. Η Εκκλησία οφείλει να είναι ο πνευματικός οικονόμος που παρουσιάζει στους ανθρώπους τον ορίζοντα της αγάπης και τους βοηθά να προχωρούν όλο και μακρύτερα προς αυτόν τον ορίζοντα”.

Η ευθύνη

Αλλά κι αυτή η ευθύνη του χριστιανού, επεκτείνεται όχι μόνο προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο αλλά και απέναντι στη φύση που τόσα προβλήματα τής δημιουργεί η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ο χριστιανός οφείλει να ανακαλύψει τη σχέση που τον συνδέει με τον κόσμο, τη φύση και τον Θεό. Λέει ο Στανιλοάε “Ο Θεός, έδωσε στον άνθρωπο τον κόσμο όχι εγωιστικά για τις ανάγκες του σώματός του, αλλά και για να μάθει να γίνεται ο ίδιος πιο λογικός και οι σχέσεις του να είναι πιο αρμονικές με τη φύση και τους άλλους ανθρώπους. Έδωσε τον κόσμο για να αλληλοβοηθιούνται και να προάγουν μεταξύ τους την αγάπη μέσα από τις κοινές τους προσπάθειες, για να τον γνωρίσουν και να τον χρησιμοποιήσουν αδελφικά”. Έτσι λοιπόν αυτό που θα μας οδηγήσει στη βασιλεία του Θεού είναι, μεταξύ άλλων, η αδελφική χρησιμοποίηση των αγαθών του κόσμου, αγαθά τα οποία βέβαια λάβαμε από τον ίδιο τον Θεό. Μόνο έτσι μπορούμε να μεταμορφώσουμε τον κόσμο σε έναν κόσμο αδελφοσύνης και αγάπης.
Με αυτούς τους τρόπους, λοιπόν, μπορούμε να γίνουμε μέτοχοι της κοινωνίας των αγίων για την οποία κάνει λόγο συχνά στο έργο του ο π. Δημήτριος Στανιλοάε. Ο π. Δημήτριος ήταν μεγάλος θεολόγος αλλά έβλεπε την αληθινή θεολογία όχι στα λόγια, αλλά στο δόγμα που γίνεται πράξη. Και έβλεπε ως καλό παράδειγμα της Ορθοδοξίας στην πράξη τη θρησκευτική ζωή στη Ρουμανία. Διέκρινε στους απλούς πιστούς της χώρας του την αγιότητα, τη δυνατότητα που δίνει ο Θεός να βλέπουμε τους άλλους ανθρώπους όπως τους βλέπει ο Χριστός. “Άγιοι -λέει ξανά ο π. Κόστα Ντε Μποργκάρ- όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο άγιος Νικόλαος, ο Ρουμάνος άγιος Καλλίνικος της Τσέρνικα, ο οποίος έκλαιγε κάθε φορά που δεν είχε χρήματα να δώσει στους ανθρώπους, κοπίασαν για το έργο της διδασκαλίας, στερέωσαν την πίστη των άλλων, τους προετοίμασαν ώστε να γίνουν αληθινοί άνθρωποι. Αγάπησαν τον διπλανό τους και παρότρυναν και τους άλλους να αγαπούν, πήραν ενστικτωδώς αυτή την κατεύθυνση. Οι άγιοι είναι σημαντικοί, όχι ως ήρωες ή εξειδικευμένοι επιστήμονες, που δύσκολα μπορείς να αντικαταστήσεις, αλλά επειδή έκλειναν μέσα τους την πνευματική αυτή δύναμη, τη δύναμη της αγάπης, τη δύναμη της προσευχής και όχι επειδή έκαναν κάποιο μεγάλο έργο”. “Αυτό που τους κάνει διαφανείς ενώπιον του Θεού”, λέει ο π. Δημήτριος Στανιλοάε, “αυτό που κάνει τις ανθρώπινες δυνατότητές τους να καταυγάζονται από το θείο φως δεν είναι οι πράξεις τους καθ’ εαυτές, αλλά η δύναμη του Θεού που ακτινοβολεί μέσα απ’ αυτές”.

Να αγιάσουμε το όνομά του!

Τέλος, πώς στέκεται ο λαός του Θεού απέναντι στους αγίους; Έχοντας εμπειρία από τη ζωή των απλών Ρουμάνων πιστών ο π. Δημήτριος λέει: “Οι χριστιανοί κοιτάζουν στο ημερολόγιο ποιος άγιος εορτάζει εκείνη την ημέρα και τον επικαλούνται. Θέτουν τη ζωή τους υπό την προστασία του αγίου της ημέρας και αγωνίζονται να μιμηθούν, όσο μπορούν, τις αρετές του· νιώθουν τις προσευχές του να τους περιφρουρούν”.

Οι χριστιανοί ζούμε στην εκκλησία, σε αυτή την κοινωνία των αγίων. Με τη ζωή μας καλούμαστε να αγιάσουμε το όνομα του Θεού, όπως ακριβώς έκαναν οι άγιοι, όπως προτρέπει ο μεγάλος αυτός άνθρωπος ο Στανιλοάε “Πώς να αγιάσουμε το όνομα του Θεού; Όχι μόνο με τις σκέψεις. Να το κηρύττουμε, να γινόμαστε αιτία να αγιάζεται μέσα μας, με τις πράξεις μας, με τα λόγια μας. Πρέπει να μας απασχολεί να το φανερώσουμε στους άλλους”.

___________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 20.02.2019

π. Δημήτριος Στανιλοάε Τρυφερότητα και Αγιότητα

Στο πρόσωπο του αγίου, με τον προσιτό χαρακτήρα του στις σχέσεις του, με την ύψιστη προσοχή για τον άλλο, με την ετοιμότητα όπου δίνεται στον Χριστό, η ανθρωπότητα θεραπεύεται και ανανεώνεται. Πώς όμως εμφανίζεται με συγκεκριμένο τρόπο, αυτή η ανανεωμένη ανθρωπότητα; Ο άγιος αφήνει να διαφανεί, σε αναφορά προς κάθε ανθρώπινο ον, μια συμπεριφορά γεμάτη λεπτότητα, διαφάνεια, καθαρότητα σκέψεως και αισθημάτων.

Η λεπτότητά του επεκτείνεται ακόμη και στα ζώα και τα πράγματα, επειδή σε κάθε πλάσμα βλέπει ένα δώρο της αγάπης του Θεού και δεν θέλει να πληγώσει αυτή την αγάπη, με το να μεταχειρίζεται αυτά τα δώρα με αμέλεια ή αδιαφορία. Σέβεται κάθε άνθρωπο και κάθε πράγμα. Εάν κάποιος άνθρωπος ή ακόμη ένα ζώο υποφέρει, τους φανερώνει μια βαθειά συμπάθεια.

Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέει για την συμπάθεια του αγίου: «Και τί έστι καρδία ελεήμων; Και είπε· καύσις καρδίας υπέρ πάσης της κτίσεως, υπέρ των ανθρώπων, και των ορνέων, και των ζώων, και των δαιμόνων, και υπέρ παντός κτίσματος. Και εκ της μνήμης αυτών, και της θεωρίας αυτών ρέουσιν οι οφθαλμοί αυτού δάκρυα. Εκ τής πολλής και σφοδράς ελεημοσύνης της συνεχούσης την καρδίαν, και εκ της πολλής καρτερίας σμικρύνεται η καρδία αυτού, και ου δύναται βαστάξαι, ή ακούσαι, ή ιδείν βλάβην τινά, ή λύπην μικράν εν τη κτίσει γινομένην. Και διά τούτο και υπέρ των αλόγων, και υπέρ των εχθρών της αληθείας, και υπέρ των βλαπτόντων αυτόν εν πάση ώρα ευχήν μετά δακρύων προσφέρει, του φυλαχθήναι αυτούς, και ιλασθήναι αυτοίς ομοίως και υπέρ της φύσεως των ερπετών εκ της πολλής αυτού ελεημοσύνης της κινούμενης εν τη καρδία αυτού αμέτρως καθ’ ομοιότητα του Θεού». (Λόγος πα’, σ. 306). Όσο για τον άγιο Καλλίνικο de Cernica, όταν δεν είχε χρήματα να δώσει στους φτωχούς, σε κάθε πόλη, στρεφόταν κλαίγοντας προς όσους τον περικύκλωναν και έλεγε: «Δώστε μου χρήματα, να στείλω στους μικρούς αδελφούς του Ιησού».

Αυτή η συμπάθεια αποκαλύπτει μια καρδιά τρυφερή, εξαιρετικά ευαίσθητη, ξένη σε κάθε σκληρότητα, στην αδιαφορία και τη βιαιότητα. Μας δείχνει πως η σκληρότητα προήλθε από την αμαρτία και τα πάθη. Στη συμπεριφορά του αγίου και ακόμα στις σκέψεις του, δεν συναντάμε ούτε χυδαιότητα, ούτε μικροπρέπεια, ούτε αγένεια. Κανένα ίχνος προσποιήσεως καμιά έλλειψη αλήθειας. Στο πρόσωπό του κορυφώνεται η τρυφερότητα, η διαφάνεια, που ενώνεται με την καθαρότητα, τη γενναιόδωρη προσοχή για τους ανθρώπους, μ’ αυτή τη διάθεση με την οποία όλο το είναι του συμμετέχει στα προβλήματα και τους πόνους τους. Σ’ όλες αυτές τις αρετές φανερώνεται μια έξοχη πραγμάτωση της ανθρώπινης φύσεως.

Υπάρχει πραγματικά μια διακριτικότητα και μια ευγένεια γεμάτες στοργή, μέσα σ’ αυτή την ανώτερη μορφή τρυφερότητας, που ξεπερνάνε πολύ τη συνηθισμένη διακριτικότητα και ευγένεια, που κρατούν τις αποστάσεις και τηρούν τους τύπους. Η τρυφερότητα αυτή δεν αποφεύγει τις σχέσεις με τους ταπεινότερους ανθρώπους και δεν την ξενίζουν καταστάσεις, όπου άλλοι θα πίστευαν ότι τους μειώνουν. Το παράδειγμα αυτής της τρυφερότητας είναι η κένωση του Χριστού, η συγκατάβασή Του. Εκείνος δεν θέλησε να μείνει μακρυά από τους αμαρτωλούς ούτε από τις γυναίκες, που αποφεύγουν όσοι άνθρωποι προσέχουν την υπόληψή τους. Η κένωση του Χριστού, είναι αυτή η ύψιστη τρυφερότητα. Εδώ γίνεται φανερή η θέληση να μη βαρύνει τους ταπεινούς, να μην τους ενοχλήσει. Με την κένωσή Του θέλησε ν’ ανοίξει ένα δρόμο προς την καρδιά τους. Με την τρυφερότητά Του είχε την πρόθεση να τους κάνει να εγκαταλείψουν τη βαναυσότητά τους, αντί να επιμένουν σε μια σκληρότητα, όπου η περιφρόνηση του κατωτέρου απαντά σ’ εκείνη του ανωτέρου.

Ο Χριστός με την κένωσή Του, θέλησε να γκρεμίσει τον τοίχο της βαναυσότητας και της σκληρότητας, που περιζώνει σαν όστρακο την ευπαθή ουσία της αληθινής ανθρώπινης φύσεως.

Στην τρυφερότητα της συμπεριφοράς τους οι άγιοι εμπνέονται από την κένωση του Χριστού. Ταυτόχρονα είναι οι πρόδρομοι αυτού του μέλλοντος επιπέδου μιας ανθρωπότητας, όπου θα βασιλεύει η τρυφερότητα στις ανθρώπινες σχέσεις. Γιατί οι άνθρωποι, πάντοτε ανικανοποίητοι από την επιφανειακή ισότητα, που προσπαθούν να πραγματοποιήσουν, τείνουν τώρα προς ένα ανώτερο επίπεδο αμοιβαίων σχέσεων, γεμάτων από τρυφερότητα.

Χάρη σε μια συνείδηση, που η ευαισθησία της τράφηκε και καθαρίστηκε μ’ αυτή την ευαισθησία του Θεού, που έγινε άνθρωπος για τους ανθρώπους και στην οποία συμμετέχουν, οι άγιοι διακρίνουν στους άλλους τις πιο λεπτές καταστάσεις της ψυχής και αποφεύγουν όλα όσα θα μπορούσαν να τους προκαλέσουν κάποια ενόχληση, χωρίς όμως να παραλείπουν να τους βοηθούν να θριαμβεύουν πάνω στις αδυναμίες τους και να νικούν τις δυσκολίες τους. Ακόμη, ο άγιος είναι περιζήτητος ως ο έμπιστος, που θα του φανερώσουν τα πιο μύχια μυστικά. Γιατί μπορεί να διαβάσει στους άλλους μια ανάγκη που μόλις εμφανίσθηκε κι όλα όσα καλά μπορούν να επιθυμήσουν.

Βιάζεται τότε να ικανοποιήσει αυτό το αίτημα και σ’ αυτό δίνεται ολόκληρος. Αλλά το ίδιο εύκολα διακρίνει στους άλλους τις αμαρτίες τους, ακόμα κι εκείνες που συγκαλύπτουν έπιτηδειότατα. Τότε η συμπάθειά του γίνεται καθαρτική, με την τρυφερή δύναμη της καθαρότητάς του και με την οδύνη, που του προξενούν οι άσχημες προθέσεις των άλλων ή οι διεστραμμένες επιθυμίες τους. Και αυτή η οδύνη ζει μέσα του.

Σε κάθε μια απ’ αυτές τις περιστάσεις ο άγιος γνωρίζει ποιά είναι η κατάλληλη στιγμή για να μιλήσει και τι πρέπει να πει. Γνωρίζει επίσης πότε πρέπει να σιωπήσει και τι να αποσιωπήσει. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα είδος «ποιμαντικής διπλωματίας», αυτή η λεπτή διορατικότητα των αγίων, αυτή η νέα φανέρωση της ευγένειας και της διακριτικότητάς τους.

Από τον άγιο ακτινοβολεί πάντοτε ένα πνεύμα γενναιοδωρίας, αυταπάρνησης, προσοχής, συμμετοχής, χωρίς καμμιά φροντίδα του εαυτού του· μια θέρμη, που θερμαίνει τους άλλους και τούς δίνει το αίσθημα ότι αποκτούν δυνάμεις και τους κάνουν να νοιώθουν τη χαρά πως δεν είναι μόνοι. Ο άγιος είναι ένα αθώο πρόβατο, πρόθυμο πάντοτε να θυσιαστεί, για ν’ αναλάβει τον πόνο των άλλων, αλλά κι ένας άσειστος τοίχος, που πάνω του μπορούν να στηριχτούν όλοι. Συμμετέχοντας μ’ αυτό τον τρόπο στη μοίρα των άλλων, δείχνει άλλοτε μια μεγάλη σύνεση κι άλλοτε, αντίθετα εκφράζεται με διάχυση. Είναι περιττό να μιλήσει κανείς για την τέλεια ανιδιοτέλειά του στις σχέσεις του με τους άλλους.

Εξάλλου, κανείς δεν είναι πιο ταπεινός απ’ αυτόν, πιο ελεύθερος από κάθε τι το τεχνητό, πιο μακρυά από κάθε κομπορρημοσύνη, πιο φυσικός στη συμπεριφορά του, ενώ δέχεται και κατανοεί κάθε τι αληθινά ανθρώπινο, όλες τις ταπεινές και κάποτε γελοίες καταστάσεις της ανθρώπινης φύσεως μας, που δεν είναι μεγάλη, παρά μόνο όταν δεν καυχιέται για το μεγαλείο της. Έτσι, ο άγιος δημιουργεί αμέσως μια ατμόσφαιρα οικειότητας, ανθρώπινης προσεγγίσεως, φιλίας ανάμεσα σ’ αυτόν και τους άλλους. Εξανθρωπίζει αυτές τις σχέσεις του με τους άλλους και τους βάζει τη σφραγίδα της αυθεντικότητας, επειδή και ο ίδιος έγινε βαθειά ανθρώπινος και αυθεντικός. Μιλάει με τρυφερότητα, αποφεύγοντας να κατονομάσει με βαναυσότητα τις αδυναμίες των άλλων και συνάμα δημιουργεί τις συνθήκες μιας άμεσης, ειλικρινούς και ανοικτής σχέσεως με τους άλλους. Μ’ αυτό τον τρόπο τους ωθεί να ομολογήσουν τις αδυναμίες και τις αμαρτίες τους με ειλικρίνεια και τους δίνει τη δύναμη να τις νικήσουν.

Οι άγιοι έφτασαν στην καθαρή απλότητα, γιατί εντός τους έχουν ξεπεράσει κάθε δυαδικότητα, κάθε διπροσωπία, λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής. Έχουν ξεπεράσει τον αγώνα της ψυχής και του σώματος, των καλών προθέσεων και των έργων που πράττουν, των απατηλών φαινομένων και των κρυφών λογισμών, αυτού που προσποιούνται πως είναι και αυτού που πραγματικά είναι. Έχουν γίνει απλοί, γιατί δόθηκαν ολοκληρωτικά στο Θεό. Αυτός είναι ο λόγος, που μπορούν να δοθούν ολοκληρωτικά και στους ανθρώπους, στις σχέσεις τους μ’ αυτούς. Αν κάποτε αποφεύγουν να κατονομάσουν με βάναυσο τρόπο τις αδυναμίες των ανθρώπων, το κάνουν για να μην τους αποθαρρύνουν και για να αυξήσουν μέσα τους την αιδώ, τη λεπτότητα, την αναγνώριση, την απλότητα και την ειλικρίνεια. Οι άγιοι πάντοτε ενθαρρύνουν. Γι’ αυτό και κάποτε μειώνουν τις υπερβολικές διαστάσεις, που δίνουν στις αμαρτίες τους, τα πάθη και τις αδυναμίες τους οι άνθρωποι με τη φαντασία τους. Τους ελευθερώνουν από το αίσθημα της απελπισίας ή της ολοκληρωτικής αδυναμίας. Αλλά και την υπερηφάνεια των άλλων την μειώνουν κάποτε με μια λεπτή διάθεση.

Χαμογελούν, μα δεν ξεσπούν σε γέλια ή σαρκασμό. Άλλοτε μπροστά σε ανήθικες πράξεις και καταδικαστέα πάθη εκφράζουν τη σοβαρότητά τους, χωρίς να εμπνέουν τον τρόμο. Προσδίνουν μια άπειρη αξία στους πιο ταπεινούς ανθρώπους, επειδή ο ίδιος ο Υιός του Θεού με τη σάρκωσή Του έδωσε σε κάθε άνθρωπο την άπειρη αυτή αξία. Στον κάθε άνθρωπο οι άγιοι βλέπουν τον Χριστό, καθώς αναφέρουν στους λόγους τους ορισμένοι πνευματικοί Πατέρες. Αλλά ταυτόχρονα κατεβάζουν τον εγωισμό των άλλων, παρουσιάζοντας τον εαυτό τους ως υπόδειγμα ταπεινοφροσύνης. Μ’ αυτό τον τρόπο αποκαθιστούν συνεχώς τη φυσική ενότητα ανάμεσα στους ανθρώπους.

Με την ταπεινοφροσύνη του ο άγιος διαβαίνει σχεδόν απαρατήρητος, αλλά είναι πάντα παρών, όταν κάποιος έχει ανάγκη στηρίξεως, παρηγοριάς, ενθαρρύνσεως. Παραμένει κοντά σε εκείνον, που οι άλλοι εγκαταλείπουν. Γι’ αυτόν καμιά δυσκολία δεν είναι ανυπέρβλητη, κανένα εμπόδιο ανίκητο, όταν πρόκειται να σώσει κάποιον από μια απελπιστική κατάσταση. Δείχνει τότε μια καταπληκτική δύναμη και δεξιοτεχνία, συνυφασμένη με μια ηρεμία και μια άσειστη εμπιστοσύνη, γιατί πιστεύει σταθερά στη βοήθεια του Θεού, την οποία ζητεί με επίμονη προσευχή.

Είναι το πιο ανθρώπινο και ταπεινό ον, αλλά συνάμα και μια ασυνήθιστη και εκπληκτική φυσιογνωμία. Προκαλεί στους άλλους το αίσθημα ότι αποκαλύπτει εντός του και εντός τους, την αληθινή ανθρώπινη φύση.

Κι αυτή η ανθρώπινη φύση έχει τόσο καλυφθεί από το τεχνητό, από μια προσπάθεια να φαίνεται αυτό που δεν είναι, ώστε, σαν φθάσει ν’ αποκαλυφθεί, να εκπλήσσει, γιατί μοιάζει με κάτι αφύσικο.

Ο άγιος είναι ο πιο ευπροσήγορος από τους ανθρώπους και συνάμα, άθελά του, επιβάλλεται. Είναι εκείνος, που προσελκύει περισσότερο την προσοχή και προκαλεί περισσότερο τον σεβασμό. Γίνεται στενός φίλος για τον καθένα, εκείνος που σας καταλαβαίνει καλύτερα, που σας κάνει να αισθάνεστε πιο άνετα μπροστά του, και συνάμα στενόχωρα, με το να σας οδηγεί στη γνώση των ηθικών σας ελλείψεων και των αμαρτημάτων, που αποφεύγετε να δήτε. Σας γεμίζει με το απλό μεγαλείο της καθαρότητάς του και με τη θέρμη της καλοσύνης και της προσοχής του· προκαλεί εντός σας τη ντροπή, που έχετε ένα τόσο χαμηλό επίπεδο, που έχετε παραμορφώσει μέσα σας την ανθρώπινη φύση, που είστε ακάθαρτος, τεχνητός, γεμάτος υποκρισία, μικροπρέπεια. Όλα αυτά παίρνουν μιαν ανάγλυφη όψη καταπληκτική, στην ακούσια σύγκρισή της με αυτή του αγίου.

Ο άγιος δεν ασκεί καμία επίγεια εξουσία. Δεν διατάζει με αυστηρότητα. Κι έπειτα δεν δημιουργείται μέσα σας καμία κριτική εναντίον του και δεν γεννιέται καμιά αντίθεση. Γιατί για σας «ενσαρκώνει» το πρόσωπο του Χριστού, τρυφερό και ισχυρό συνάμα. Κι έτσι δεν ζητάτε να κρυφτείτε ή να εξαφανιστείτε μπροστά του. Μα ίσως και να ζητάτε να τον αποφύγετε περισσότερο από κάποιον που θα σας διέταζε με αυστηρότητα, γιατί αισθάνεστε πως κατέχει αυτή την αμείωτη σταθερότητα, την ολοκληρωτική ταύτιση του προσώπου του με το αγαθό, αν κι αυτή η σταθερότητα στις πεποιθήσεις, τη ζωή, τις γνώμες, τις συμβουλές που δίνει, είναι σταθερότητα χωρίς ακαμψία.

Κι αυτή είναι η αιτία, για την οποία οι γνώμες και οι συμβουλές που σας δίνει για το τι πρέπει να κάνετε, παρά τον τελείως παράδοξο χαρακτήρα τους, γίνονται για σας διαταγές περισσότερο επιτακτικές από κάθε γήινη προσταγή, διαταγές τέτοιες, που μπορεί κανείς να καταβάλει κάθε προσπάθεια και θυσία, για να τις εκτελέσει. Γιατί η τρυφερότητα του αγίου είναι ταυτόχρονα σταθερότητα και καλωσύνη. Και η μια και η άλλη παίρνουν θέση μέσα στη θεία ακτινοβολία κι αφήνουν να φανεί η διαταγή της θείας καλοσύνης, που επιβάλλει με γλυκύτητα μιαν απόλυτη εξουσία. Έτσι η συμβουλή του αγίου επιβάλλεται ως απελευθέρωση. Σας ελευθερώνει απ’ αυτή την παραμόρφωση και την αδυναμία που βρίσκεστε, από αυτή τη δυσπιστία που βασιλεύει μέσα σας. Αισθάνεσθε αυτό που ο άγιος σάς έμαθε πως είναι δύναμη και βέβαιος φωτισμός στο δρόμο της σωτηρίας όπου πρέπει να πορευθείτε, για να σωθείτε απ’ την καταστροφή. Αισθάνεσθε ότι με τη βοήθεια του Θεού γίνεσθε η δύναμη και το φως, που προέρχονται από την ύψιστη πηγή της δυνάμεως και του φωτισμού, αλλά και η καλοσύνη, που ρέει από την ύψιστη πηγή της καλοσύνης. Φοβάστε, μήπως ο άγιος βυθίσει το βλέμμα του στη ψυχή σας, ακριβώς όπως φοβάστε, μήπως ανακαλύψουν μιαν αλήθεια, που θα σας ήταν δυσάρεστη. Αλλά όπως και να έχει, το περιμένετε σαν το βλέμμα ενός γιατρού, με αδιαμφισβήτητη αρμοδιότητα και δοκιμασμένη φιλία. Το ξέρετε, πως αυτός θα σας δώσει και τη διάγνωση και το φάρμακο το αποτελεσματικό, για να σας θεραπεύσει από μιαν αρρώστια, που αόριστα γνωρίζετε πως είναι θανατηφόρα.

Μέσα στην τρυφερότητα του αγίου, μέσα στην γλυκύτητα και την ταπεινοφροσύνη του, διακρίνετε ένα σθένος, που καμιά ανθρώπινη δύναμη δεν μπορεί να λυγίσει, ώστε να το κάνει να ξεπέσει από την καθαρότητά του, από την αγάπη του για το Θεά και τους ανθρώπους, από τη θέλησή του να δοθεί ολοκληρωτικά στο Θεό και στην υπηρεσία των ανθρώπων, για να τους βοηθήσει να σωθούν.

Όποιος πλησιάζει έναν άγιο, ανακαλύπτει σ’ αυτόν το αποκορύφωμα της καλοσύνης και της καθαρότητας, καλυμμένα με το πέπλο της ταπεινοφροσύνης, που τον κάνει πιο ελκυστικό. Πρέπει κάνεις να καταβάλει προσπάθεια, για ν’ ανακάλυψη τ’ ανδραγαθήματα των απαρνήσεών του, της ασκήσεως και της αγάπης του για τους ανθρώπους, μα το μεγαλείο του επιβάλλεται με την εμφάνιση της καλοσύνης, της απλότητας, της ταπεινοφροσύνης και της καθαρότητας, που προέρχονται απ’ αυτόν. Με την προσέγγισή του φανερώνεται κι η μεγαλοψυχία του. Είναι η λαμπρότητα του μεγαλείου της «κενώσεως» ή της ταπεινοφροσύνης. Από το πρόσωπο του αγίου ακτινοβολεί μια ηρεμία, μια αδιατάρακτη γαλήνη. Αλλ’ αυτή η ηρεμία κι αυτή η γαλήνη, κερδήθηκαν και διατηρήθηκαν με μεγάλο αγώνα, ενώ ταυτόχρονα, ο άγιος συμμετέχει μέχρι δακρύων και στους πόνους των άλλων. Ο άγιος είναι ριζωμένος μέσα στη σταθερότητα της αγάπης και του πάθους του σαρκωθέντος Θεού, γιατί αυτή η αγάπη εκπέμπεται από το Θεό, που φόρεσε σάρκα και υπέφερε για τους ανθρώπους. Αναπαύεται μέσα στην αιωνιότητα της δυνάμεως και της καλοσύνης του Θεού, που έγιναν προσιτές στους ανθρώπους διά του Ιησού Χριστού, καθώς λέγει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής· κι αυτό, γιατί ολόκληρος είναι σημειωμένος από την παρουσία του Θεού, σαν τον Μελχισεδέκ.

Αλλά η παραμονή του αγίου μέσα στην αιώνια αγάπη του Θεού και των ανθρώπων, δεν αποκλείει και τη μετοχή του στους πόνους των ανθρώπων ή στους πόθους τους, όπως ακριβώς ο Χριστός δεν παύει να θυσιάζεται γι’ αυτούς και οι άγγελοι δεν παύουν να προσφέρουν διαρκώς τη λατρεία τους. Γιατί η παραμονή μέσα στην αρωγό αγάπη που συμπάσχει είναι μια αιωνιότητα, μια ζωντανή αιωνιότητα. Αυτή είναι η κατάπαυση, η σταθερότητα, το Σάββατο στο οποίο ζουν οι άγιοι (Εβρ. γ’, 18- δ’, 11), αυτοί που βγήκαν από την Αίγυπτο των παθών. Δεν είναι το Σάββατο της απαθούς Νιρβάνα. Γιατί η ανάπαυση του αγίου μέσα στην αιωνιότητα της αδιάσειστης αγάπης, της αγάπης του Θεού προς τούς ανθρώπους, έχει τη δύναμη και να ελκύσει τούς άλλους προς το μέρος της και να τους βοηθήσει έτσι να νικήσουν τους πόνους τους με θάρρος, να μην περιπέσουν σε απελπισία. Για τούτο ο άγιος είναι ο πρόδρομος και ο υποστηρικτής της ανθρωπότητας στο δρόμο, που οδηγεί στη μέλλουσα τελειότητα των έσχατων.

Ο άγιος έχει νικήσει τον χρόνο, ενώ παραμένει έντονα παρών μέσα σ’ αυτόν. Έτσι, έχει φτάσει στη μεγαλύτερη ομοιότητα με τον Θεό, που, ενώ υπάρχει στον ουρανό, ταυτόχρονα είναι μαζί μας με τη μεγαλύτερη πληρότητα. Ο άγιος φέρει μέσα του τον Χριστό και την ανίκητη δύναμη της αγάπης Του, για τη σωτηρία των ανθρώπων.

Παρουσιάζει το ανθρώπινο είναι, καθαρμένο από τη σκουριά της κατώτερης ανθρώπινης φύσεως ή της απανθρωπιάς. Είναι η επανόρθωση του παραμορφωμένου από το ζωώδες ανθρώπινου είναι. Και η αποκαταστημένη διαύγειά του αφήνει να δει κανείς το πρόσωπο της απεριόριστης αγάπης, της απεριόριστης δύναμης και ευαισθησίας του σαρκωθέντος Θεού. Είναι η επανορθωμένη εικόνα του ζωντανού και προσωπικού Απολύτου, που έγινε άνθρωπος. Έγινε μια κορυφή ιλιγγιώδους ύψους και τελείως οικείας προσεγγίσεως με την ανθρώπινη φύση του, που στον Θεό βρήκε την τελειότητά της. Είναι ένα πρόσωπο που εισέδυσε σ’ ένα διάλογο εντελώς ανοικτό και αδιάκοπο με τον Θεό και τους ανθρώπους. Είναι η πεντακάθαρη διαφάνεια της αυγής του αιώνιου θείου φωτός, όπου η ανθρώπινη φύση φθάνει στην τελειότητά της. Είναι η ακέραιη αντανάκλαση της ανθρωπότητας του Χριστού.

πηγή: π. Δημητρίου Στανιλοάε, «Προσευχή, ελευθερία, αγιότητα», εκδ. Λειμών, σ. 55-65

π. Δημήτριος Στανιλοάε Ο Σταυρός ως μέσον αγιασμού και μεταμόρφωσης του κόσμου

Διά του σταυρού ο Χριστός αγίασε το σώμα του —κρίκο σύνδεσης με τον κόσμο. Απέκρουσε τους πειρασμούς που του έστελνε ο κόσμος, να γευθεί δηλαδή τις ηδονές, ικανοποιώντας υπέρμετρα τις ανάγκες του ή αποφεύγοντας τον πόνο και το θάνατο. Αν, κατά τον ίδιο τρόπο, απωθήσουμε τους πειρασμούς της αμαρτίας και υπομείνουμε καρτερικά τις οδύνες του θανάτου, η αγιότητα μπορεί να απλωθεί από το σώμα Του σε όλα τα σώματα και σε όλο τον κόσμο.

Η ορθόδοξη Εκκλησία δεν λέει πως διά του σταυρού ο Χριστός εξήλθε της δημιουργίας, αλλά πως την αποκατέστησε σε παράδεισο- παράδεισο αρετής γι’ αυτούς που, από αγάπη σ’ Εκείνον, αποδέχονται το σταυρό Του. Συνεπώς ο σταυρός είναι η δύναμη του Χριστού, που, αν την προσλάβουμε, μπορεί να οδηγήσει τον κόσμο στον παράδεισο. Γι’ αυτό το σκοπό ο Χριστός μένει μαζί μας έως της συντέλειας των αιώνων. Χωρίς αμφιβολία, ο πλήρης παράδεισος θα πραγματωθεί μόνο μετά την παγκόσμια ανάσταση.

Η δημιουργία μεταβλήθηκε σε πεδίο μάχης ανάμεσα στους ανθρώπους, εξαιτίας της απληστίας και των εγωιστικών παθών γενικά. Μπορεί όμως να αποκατασταθεί στην παραδεισιακή κατάσταση διά του σταυρού. Η ορθόδοξη Εκκλησία στη γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου, ψάλλει: «Εν Παραδείσω με το πριν ξύλον εγύμνωσεν, ούπερ τη γεύσει ο εχθρός εισφέρει νέκρωσιν· του Σταυρού δε το ξύλον, της ζωής το ένδυμα ανθρώποις φέρον, επάγη επί της γης και κόσμος όλος επλήσθη πάσης χαράς» (Κάθισμα εορτής). Δι’ αυτού ο παράδεισος ανοίχτηκε ξανά, γιατί η «στρεφόμενη ρομφαία» (Γεν. 3,24), που εμπόδιζε την είσοδο σ’ αυτόν, εξαιτίας της ανθρώπινης απληστίας, δεν μπορούσε πια να τον κρατήσει κλειστό. Γιατί τώρα ο Χριστός εισήλθε στον παράδεισο, αφού τον άνοιξε, φέρνοντας ως ένας άνθρωπος το ξύλο του σταυρού, διά του οποίου κατανίκησε την απληστία και προτίμησε την απάρνηση του εαυτού Του. Και θα εισέλθουν στον Παράδεισο όλοι όσοι θα πράξουν το ίδιο.

Σίγουρα υπάρχει ένας παράδεισος, στον οποίο εισέρχονται οι ψυχές των πιστών μετά θάνατο. Αλλά μπορεί να υπάρχει ένας εν εξελίξει παράδεισος και έδώ στη γη, αποκατάσταση του αρχικού παραδείσου. Μπορεί να εξελιχθεί διά του σταυρού, που υψώνεται στο μέσο της γης και που οι άνθρωποι τον αποδέχονται ως κανόνα της ζωής τους. Ο μετά θάνατον παράδεισος των ψυχών των πιστών, υπάρχει ήδη χάρη στην επίγεια ζωή τους, που ακολουθεί το πνεύμα του σταυρού. Τελικά ο εν εξελίξει επίγειος παράδεισος, θα γίνει μετά την ανάσταση των σωμάτων, ο τέλειος και αιώνιος παράδεισος.

Αλλά χωρίς την προσπάθεια να κάνουμε τη γη, σ’ ένα κάποιο βαθμό, παράδεισο, δεν προχωρούσε προς τον παράδεισο του επέκεινα. Γι’ αυτό το σκοπό ο Χριστός μένει μαζί μας ως το τέλος του κόσμου.

Αποκτούμε ήδη στη γη μια πρόγευση του εσχατολογικού παραδείσου. Η ορθόδοξη Εκκλησία σ’ ένα άλλο ύμνο ψάλλει: «Ω του παραδόξου θαύματος! το ζωηφόρον φυτόν, ο Σταυρός ο πανάγιος εις ύψος αιρόμενος εμφανίζεται σήμερον δοξολογούσι πάντα τα πέρατα εκδειματούνται δαίμονες άπαντες• ω οίον δώρημα τοις βροτοΐς κεχάρισται!» (Αίνοι Υψώσεως Τιμίου Σταυρού).

Από όλους τους ύμνους της ορθόδοξης Εκκλησίας, προκύπτει ο ρόλος του σταυρού στην αγιοποίηση και τη μεταμόρφωση του κόσμου. Όπως το σώμα του Κυρίου αγιάσθηκε διά του σταυρού, έτσι αγιάζονται και τα δικά μας σώματα και οι σχέσεις μας με τον κόσμο και ο ίδιος ο κόσμος. Λαβαίνουμε αγιασμό με τη δύναμη του Χριστού, μέσα στην οποία ο σταυρός διατηρεί την παρουσία του, και αποτελεί προέκταση της συνετής, υπομονετικής, αναμάρτητης στάσης του απέναντι στον κόσμο, και γίνεται δοξολογία του Πατέρα, προσφορά σ’ Αυτόν όλων των σχέσεων με τον κόσμο.

Γι’ αυτό, στην ορθόδοξη Εκκλησία, όλα τα πρόσωπα και όλα τα πράγματα, μέσω του σταυρού, θυσιάζονται και προσφέρονται. Οι χριστιανοί, κάνοντας το σημείο του, σταυρού ζητούν τη δύναμη να φερθούν με καθαρότητα απέναντι στον κόσμο. Ακόμη διαδηλώνουν τη θέλησή τους, να υψωθούν με την προσπάθειά τους, ως τη συνάντηση αυτής της δύναμης· να δοξάσουν το Θεό με όλες τους τις πράξεις και τις οδύνες μέσα στον κόσμο, ακόμη και με το θάνατό τους· να ζήσουν και να πεθάνουν για το Θεό, να εκδηλώσουν με κάθε τρόπο, ότι θυσιάζονται σ’ Εκείνον. Η Εκκλησία διά του σταυρού αγιάζει τα πάντα· το νερό, με το οποίο ραντίζει τους πιστούς, τις τροφές, τα σπίτια, τα περιβόλια και τα χωράφια με τους καρπούς τους, τα δώρα που προσφέρονται στο Θεό. Ο σταυρός όλα τα αγιάζει, τα καθαίρει στο βαθμό πού καθαρίζονται, καθιστώντας το Θεό διάφανο, Κύριο τους. Ο σταυρός τα θέτει, μέσα από όλα τα πράγματα, σε επικοινωνία με το Θεό. Τα πάντα προσφέρονται ως δώρα στο Θεό. Όλες οι λατρευτικές ακολουθίες αρχίζουν και τελειώνουν με το σημείο του σταυρού, Όλες οι κύριες χειρονομίες της λατρείας συνοδεύονται από το σημείο του σταυρού, γιατί η ίδια η δύναμη του Χριστού κατέρχεται διά του σημείου του σταυρού στο βαθμό, που κάνοντάς το, Τον επικαλούμαστε. Μ’ αυτό το σημείο οι πιστοί έρχονται να συναντήσουν τη δύναμη του Χριστού, υποσχόμενοι να προσφερθούν καθαρή θυσία στο Θεό, να φερθούν με καθαρότητα σε κάθε πράξη τους μέσα στον κόσμο. Γι’ αυτό, το σημείο του σταυρού, συνοδεύεται πάντοτε από την επίκληση της Αγίας Τριάδας. Γιατί αυτή ενεργεί την σωτηρία των ανθρώπων και από αυτή κατέρχεται η θεία δύναμη, που ενεργεί μέσα στον κόσμο, για να τον εξαγιάσει και να τον μεταμορφώσει. Αυτή φανερώνεται διά του σταυρού μέσα στον κόσμο.

Η δύναμη του σταυρού καθαίρει όχι μόνο τούς πιστούς και τη σχέση τους με τον κόσμο, αλλά και τον ίδιο τον κόσμο. Διά του σταυρού αποδιώχνονται οι δαίμονες, που προξενούν το κακό και εκτοξεύουν τους πειρασμούς μέσα από το νερό, το κρασί, τους καρπούς, τα ανθρώπινα πρόσωπα.

Οι πιστοί πιστεύουν πως, κάνοντας το σημείο του σταυρού, σε όλες τους τις πράξεις και όλους τους δρόμους της ζωής τους, σε κάθε επαφή τους με την φύση και τους ανθρώπους, έχουν συναντιλήπτορα το Άγιο Πνεύμα. Υπάρχει μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στο σταυρό και το Άγιο Πνεύμα, γιατί ο σταυρός είναι η ανθρώπινη προσπάθεια καθαρμού, ενώ το Άγιο Πνεύμα είναι η εξαγιάζουσα θεία δύναμη. Και τα δύο χρειάζεται να συμπορεύονται.

Ο σταυρός είναι η καθαρτήρια δύναμη του σύμπαντος. Κι όταν κάνουμε το σημείο του με πίστη και θέληση, για μια ζωή καθαρή μέσα στον κόσμο, έρχεται η δύναμη του Πνεύματος του Χριστού, που υπήρξε καθαρός μέσα στον κόσμο, κι αγιάζει το σώμα του με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Κι εμείς αποφεύγουμε την αμαρτία και υπομένουμε το θάνατο. Ο σταυρός μας δίνει αυτή την δύναμη του Χριστού γιατί, έχοντάς τον στη μνήμη μας, θέλουμε να μιμηθούμε το παράδειγμά του και να φερόμαστε μέσα στον κόσμο χωρίς πάθη εγωιστικά, με πνεύμα σωφροσύνης, ειρήνης και συμφωνίας με τους άλλους.

«Ο σταυρός είναι όπλο εναντίον του διαβόλου», ψάλλει η ορθόδοξη Εκκλησία. Είναι όπλο ενάντια σε όλους τους πειρασμούς και τις μεθόδους του διαβόλου, ενάντια στα πάθη που μας οδηγούν σε φιλονικίες, ενάντια στην απολυτότητα. Ο σταυρός είναι όπλο εναντίον του διαβόλου, στο βαθμό που δυναμώνει μέσα μας το πνεύμα της θυσίας, της κοινωνίας με το Θεό και μεταξύ μας.

Μόνο ο σταυρός, με το να τιθασεύσει τα εγωιστικά πάθη μας, και με το να εξασθενίζει την υπερβολική προσκόλλησή μας στον κόσμο, που θεωρείται ως η μόνη πραγματικότητα, μπορεί να φέρει μια διαρκή ειρήνη ανάμεσα στους ανθρώπους και στους λαούς.

Οι Άγιοι Πατέρες πρεσβεύουν, ότι η θέα του Θεού μέσα στον κόσμο, ή, η διαφάνεια του Θεού στον κόσμο, εξαρτάται από τον καθαρμό μας από τα πάθη. Αυτή η ιδέα αναπτύχθηκε θεωρητικά, με ιδιαίτερο τρόπο, από τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή. Κατ’ αυτόν, όταν κοιτάζουμε τα πράγματα καθαροί από πάθη, αποκαθιστούμε το αληθινό τους νόημα, δηλαδή την μέσα από αυτά διαφάνεια του Θεού. Λέγει: «Νόημα έστιν εμπα¬θές, λογισμός σύνθετος από πάθους και νοήματος. Χωρίσωμεν το πάθος από του νοήματος και απο¬μένει ο λογισμός ψιλός. Χωρίζομεν δε δι’ αγάπης πνευματικής και εγκράτειας, εάν θέλωμεν». (Μα¬ξίμου Όμολ. 400 Κεφάλαια περί Αγάπης III, 43, Ρ.G. 90, 1029). Αυτό όμως, δεν σημαίνει καταστροφή του κόσμου, αλλά ανακάλυψη (ξανά) των αληθινών του νοημάτων, που δεν έχουν παραμορφωθεί από τα πάθη, και της θεϊκής τους διαφάνειας.

Όταν αναλάβουμε το σταυρό, γινόμαστε με τη δύναμη του σταυρού του Χριστού «καινή κτίσις» (Β’ Κορ. 5,16-17), όπως λέγει ο Απ. Παύλος. Σ’ αύτη την κατάσταση βλέπουμε πως «τα πάντα εκ του Θεού» (Β’ Κορ. 5,18), όπως λέγει ο ίδιος στη συνέχεια Απόστολος. Μ’ αυτό τον τρόπο προετοιμάζουμε την κτίση, για να φτάσει στην κατάσταση της ελευθερίας, στην οποία θα φτάσουμε και μείς ως υιοί Θεού, κι όχι ως δούλοι πια του κόσμου και των παθών. Γιατί ούτε ο κόσμος χαίρεται από την κατάσταση της έκπτωσης, στην οποία, πέφτοντας εμείς, τραβούμε και τον κόσμο και γινόμαστε σκλάβοι του, αντί να είμαστε κύριοι του. Η κατάσταση της ελευθερίας, στην οποία θα φτάσουμε, αντιστοιχεί στην κατάσταση της δόξας, της οποίας μπορούμε να κάνουμε κοινωνό και τον κόσμο (Ρωμ. 8,31).

Η δημιουργία βρίσκεται ακόμη σε ώδινες τοκετού, όσον άφορα αυτή την αληθινή και καινούργια κατάσταση της ύπαρξής της. Είναι οι ωδίνες του σταυρού, το να αντέξεις αναμάρτητα. Ο σταυρός επαληθεύεται ως το μόνο μέσο διά του οποίου ο κόσμος περνά σε μια καινούργια μορφή ύπαρξης, όπου ο Θεός γίνεται ορατός ως ο ων τα πάντα εν πάσι. Είναι η μόνη οδός για να φτάσουμε στο πιο λαμπρό δείπνο, εκεί που αφθονεί η γνώση του Θείου Λόγου, εκεί που η δημιουργία τον καθιστά διάφανο σ’ όλη του την πληρότητα, και ερχόμαστε σε ευθύ και καθαρό διάλογο μαζί Του. Έτσι όλος ο κόσμος θα φανερωθεί μέσα Του, και μέσα μας, ως το κοινό περιεχόμενο του διαλόγου, ως μια ολοφώτεινη διαφάνεια, διά της οποίας θα μας γίνει γνωστός με όλο τον δοσμένο σε μας πλούτο του. (Αγ. Μάξιμος Ομολογητής, Αμφιλεγόμενα, Ρ.G. 91,1373).

Αλλά όλα αυτά θα γίνουν χάρη στο σταυρό του Χριστού αν τον αποδεχτούμε σαν δικό μας. Μόνο μέσα στο φως και μέσα στη δύναμη του σταυρού, που θα φανερωθεί στον ουρανό, σημείο του Υιού του ανθρώπου κατά την ένδοξη παρουσία Εκείνου (Ματθ, 24,30), ο κόσμος θα αναδειχθεί στο τέλος «καινός ουρανός και γη καινή» {Αποκ. 21,1).

(Πρωτ. Δημητρίου Στανιλοάε, «Στο φως του Σταυρού και της Αναστάσεως», εκδ. Ι .Μ. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος –Κύμη, σ. 27-35)