Πατρικαί Νουθεσίαι Γέροντος Ἐφραίμ Φιλοθεΐτου – «Περί τῶν Παθῶν» [Ἐπιστολή 1η – 9η]

 1η Επιστολή

Αγωνίζου, τέκνον, διότι ο δρόμος του Θεού είναι στενός και ακανθώδης, όχι φυσικώς, αλλά δια τα πάθη μας, και εφ’ όσον θέλομεν να εκριζώσωμεν από την καρδίαν μας τα πάθη, τα οποία εικονίζονται ως

ακανθώδεις ριζίδες, δια να φυτεύσωμεν χρήσιμα φυτά, φυσικώς θα κοπιάσωμεν πολύ και τα χέρια μας θα αιματώσουν και το πρόσωπόν μας θα ιδρώση, ενίοτε θα μας έλθη και απελπισία, βλέποντας όλο ρίζες, όλο πάθη!

Ημείς όμως, με την ελπίδα μας εις τον Χριστόν, τον διορθωτήν των ψυχών μας, ας επιμελούμεθα κάθε ημέραν την γην της καρδίας μας εργαζόμενοι επί αυτής την κάθαρσιν. Η υπομονή, το πένθος, η ταπείνωσις, η υπακοή, η εκκοπή του θελήματος, όλα αυτά συνεργούν εις την καλλιέργειαν.

Ημείς πρέπει να βάλωμεν όλην την δύναμίν μας και ο Θεός βλέποντας τον κόπον μας, έρχεται και τον ευλογεί και γίνεται η προκοπή μας.

Θάρσει, ο κόπος πρόσκαιρος και εφήμερος, ενώ ο μισθός πολύς εν τω ουρανώ, αγωνίζου και νήφε εις τους λογισμούς, την ελπίδα κράτει γερά, διότι εικονίζει ότι το σπίτι τεθεμελίωται εις την πέτραν, πέτρα δε ο Χριστός μας.

2η Επιστολή

Να έχης πραότητα, να μη θυμώνης, διότι ο θυμός είναι καρπός εγωϊσμού και ιδίου θελήματος, ενώ αντιθέτως, η πραότης είναι καρπός ταπεινής καρδίας και εκκοπής του ιδίου θελήματος. Όταν κανείς θυμώνη, χάνει το διακριτικόν ο νους, και ως εκ τούτου χάνει την ισορροπίαν του και παρασύρεται εις άπρεπους λόγους και σχήματα.

Οι άγιοι πατέρες τον θυμόν κυρίως, αν και όλα τα πάθη, τον παρομοιάζουν με την μέθην, διότι όταν μεθύη κανείς, χάνει την αξιοπρέπειάν του και γίνεται γελοίος ενώπιον των συνανθρώπων του, ούτω πως και ο θυμώδης εν καιρώ παραφοράς.

Ο Κύριος, μας λέγει: «Μάθετε απ’ εμού, ότι πράός ειμι και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών» (Ματθ. 11,29 ). Δια να εύρωμεν ειρήνην εις την συνείδησίν μας, πρέπει να καταστείλωμεν και να εκριζώσωμεν το θηρίον του θυμού, που φωλεάν έχει τον εγωϊσμόν.

Όταν τύχη και σε ελέγξη το πρόσωπον αυτό, είτε δικαίως, είτε από αδιακρισίαν, σφίξε τον εαυτόν σου, πίεσε τον εσωτερικόν αναβρασμόν, κλείσε το στόμα και άρχισε την ευχήν μέσα σου και θα ίδης αμέσως να πνιγή το θηρίον! Αλλά χρειάζεται αγώνας δια κάθε νίκην.

Όταν νικάσαι από τον θυμόν, να γνωρίζης ότι του έρριξες τροφήν, οπότε εις άλλην περίπτωσιν θα τον ίδης πιο δυνατόν. Όταν όμως τον πνίγης με τον άνωθεν τρόπον, όταν εξαγριώνεται, τότε να γνωρίζης ότι δεν του έρριξες τροφήν, οπότε εις άλλην του εξαγρίωσιν θα είναι πιο αδύνατος, εις την επομένην πιο αδύνατος και σιγά-σιγά θα γίνεται η θεραπεία του.

3η Επιστολή

Οι λογισμοί οιήσεως και κενοδοξίας είναι αμφότεροι τρομεροί και δυσκαταγώνιστοι, αλλά εμπρός εις την ταπείνωσιν του Ιησού χάνουν κυριολεκτικώς την ισχύν των. «Η αλήθεια ελευθερώσει ημάς από πάσης αμαρτίας και πάθους» ( Ιωάν. 8,32 ). Γράφουν οι άγιοι πατέρες: «Όταν ίδης Πιλάτον και Ηρώδην συμφιλιάζοντας, γνώριζε ότι προς αναίρεσιν του Ιησού παρασκευάζονται, και όταν ίδης κενοδοξίαν και υπερηφάνειαν να σε προσβάλλουν, αναγνώρισε ότι προς απώλειαν της ψυχής σου μελετούν!».

Φόβος και τρόμος πρέπει να σε καταλαμβάνη, όταν ίδης εντόνως τοιούτους λογισμούς, διότι κατά το μέγεθος των λογισμών σου ετοιμάζει η πρόνοια του Θεού παίδευσιν δια πειρασμών προς μάθησιν του ταπεινοφρονείν. Πίεζε τον εαυτόν σου προς ταπείνωσιν και όταν ίδης ακάμπτους τους τοιούτους λογισμούς, πάρε το μαστίγιον και άρχου δέρων τον εαυτόν σου και ο πόνος ο σωματικός θα φυγαδεύση τον πόνον της ψυχής σου και ο Θεός που θα βλέπη τούτον τον αγώνα σου, θα σου δώση και ανάλογον δύναμιν, καθ’ ότι κατά την πρόθεσιν και τον αγώνα εκάστου στέλλει και ο Ιησούς την πανίσχυρον δύναμίν του. Σκέψου πόσοι και πόσοι δεν εκήρυξαν, δεν έγραψαν, δεν εδογμάτισαν, εγέμισαν τον κόσμον από βιβλία, όπως ο

Ωριγένης που έγραψε πολλά βιβλία και έσωσε πολλούς και εδυνάμωσε πλήθος άλλων, ίνα αναδειχθούν μάρτυρες, και εις το τέλος εκλήθη αιρεσιάρχης και εξέπεσε του Θεού. Οίμοι! Οίον κακόν γεννά η υπερηφάνεια εις τον άνθρωπον! Εις ουδέν ο Θεός λογίζεται τα έργα του και τούτο διότι είναι «βρύση» και «κάνουλα» και όχι πηγή! Και πως δύναται να λογισθή ως έργον ιδικόν της η βρύση το προχεόμενον ύδωρ εξ αυτής, αφού οίδεν ότι η πηγή εστιν η αιτία του ρέοντος ύδατος; Και όμως η λήθη, διδάσκαλος κάκιστος της ψυχής, διότι εάν ενεθυμείτο την αλήθειαν, δεν θα παρεφρόνει. Πόθεν ο ξεπεσμός του εωσφόρου; Ουχί ο υπερήφανος λογισμός; Λοιπόν το εκείνου πάθημα ιδικόν μας μάθημα γενάσθω. Διότι πείραν και φυλακήν δεν μανθάνει κανείς εκ των προσωπικών του παθημάτων μόνον, αλλά και εκ του πλησίον του.

Πόθεν έπεσαν μεγάλοι ασκηταί, που ηρνήθησαν τα πάντα και έφθασαν μέχρι δαιμονισμού των και επέστρεψαν μέσα εις τον κόσμον προς γενικήν μομφήν του μοναχισμού; Από το να νομίζουν ότι είναι καλύτεροι και εναρετώτεροι των άλλων και ότι δήθεν κάτι κάνουν.

4η Επιστολή

Μη τα τροφοδοτής τα πάθη σου με τας υποχωρήσεις, δια να μην υπομένης εις το ύστερον πόνους και θλίψεις! Κοπίασον τώρα, όσον ημπορείς, διότι με τον χρόνον, όταν τα πάθη δεν τύχουν επιμελείας, καταλαμβάνουν θέσιν δευτέρας φύσεως και «άντε τρέξε τότε να τα κάνης καλά!» Ενώ τώρα, εάν τα καταπολεμήσης νόμιμα καθώς σε συμβουλεύομεν, θα ελευθερωθής και θα νοιώθης ευτυχισμένος αντάμα με την χάριν του Θεού.

5η Επιστολή

Όσον πιο γρήγορα κατακτάς μίαν αρετήν, τόσον και πιο εύκολα χάνεται, όσον πιο αργά, με περισσότερον κόπον, τόσον πιο σταθερή μένει. Όπως π.χ. με την κολοκυθιά, που ανέβηκε υψηλά και λέγει εις το κυπαρίσσι: «Ιδέ σε πόσες ημέρες εγώ ανέβηκα! Εσύ τόσα χρόνια έχεις», «καλά, λέγει το κυπαρίσσι, ακόμη δεν είδες ούτε ανέμους, ούτε ζέστες, ούτε κρύα!»

Και μετά λίγο καιρό ξεράθηκε η κολοκυθιά, ενώ το κυπαρίσσι έμενε πάλιν εις την θέσιν του! Ούτω και ο άνθρωπος. Και εις την τρικυμίαν και εις την ειρήνην το ίδιο, διατί; Διότι ο πολύς χρόνος εδημιούργησε σταθερότητα. Εις την αρχήν της αποταγής του η ψυχική του κατάστασις είναι ασταθής, αλλά συν τω χρόνω η χάρις του Θεού σιγά-σιγά κατεργάζεται την σωτηρίαν και την ελευθερίαν των παθών. Βίαν σήμερον ολίγον περισσοτέραν, αύριον θα αρχίση η χάρις του Θεού να ενεργή μόνη της και δεν θα χρειάζεται να βιάζετε εσείς τον εαυτόν σας, να σκέπτεσθε τας διαφόρους μνήμας. Η χάρις που μένει, εκείνη θα τας φέρη εις τον νουν, χωρίς να το θέλετε. Και τότε θα ίδητε μυστήρια μυστηρίων! Θα έρχεσθε εις αίσθησιν, ας πούμε, είτε μνήμης θανάτου, είτε του ενός είτε του άλλου. Ενώ θα ανοίγης τα μάτια σου από τον ύπνον και αντί να είσαι νυσταγμένος, εσύ θα έχης προχωρήσει. Ήδη θα έχης διέλθει ολόκληρον το μυστήριον της θεωρίας και θα λέγης: Μα πως γίνεται αυτό το πράγμα, αφού κανείς είναι από τον ύπνο; Πως γίνεται; Και όμως ενεργεί μόνη της η χάρις του Θεού, είναι αποτέλεσμα μακράς συνηθείας. Καθώς συμβαίνει και εις την αμαρτίαν. Ο άνθρωπος και την ημέραν και εις τον ύπνον του ακόμη όλο την αμαρτίαν σκέπτεται, όλο το κακόν. Έτσι και εις το καλόν,

πάλιν η συνήθεια η καλή βοηθουμένη από την χάριν του Θεού γίνεται μία έξις εις τον άνθρωπον. Όπως και εις την αμαρτίαν, βοηθουμένη υπό της κακής συνηθείας και υπό του διαβόλου γίνεται συνεχές κακόν.

6η Επιστολή

Μου γράφεις, παιδί μου, δια τον σαρκικόν σου πόλεμον, υπομονή. Όλα με την χάριν του Θεού θα περάσουν, τίποτε δεν θα μείνη, αρκεί να αγωνίζεσαι. Παν ό,τι σε πολεμεί, αν το αντικρούης γενναίως, θα καταστή ολιγοχρόνιον. Το σαρκικόν δε θα σου είναι σύντροφος καθ’ όλην σου την νεότητα, πλην σύμφωνα με τον αγώνα σου, θα ελαττώνεται και θα σου γίνεται υποφερτό. Το δε πάθος της υπερηφανείας θα συνεχισθή επί μακρόν, πέραν της νεότητος.

Θα ξεκουρασθής δε από του νυν, συμφώνως με τον αγώνα και τας πνευματικάς γνώσεις που θα αντιτάξης. Αυτά τα δύο πάθη είναι τα ισχυρότερα πάντων, εις αυτά τα δύο στέκεται όλον το οικοδόμημα της αμαρτίας και το ένα είναι συστατικόν του άλλου. Αμφότερα λέοντες τρομεροί, αλλά ο Ιησούς μας είναι εις θέσιν και τους δύο με ένα Του ιλαρόν βλέμμα να τους καταστήση τροφήν των σαρκοφάγων πτηνών.

7η Επιστολή

Να μη θυμώνης, δείγμα εγωϊσμού είναι αυτό, η δε πραότης και η μακροθυμία, δείγμα ταπεινώσεως. Δια τούτο, παιδί μου, εάν θέλης να σμικρύνης και να εκριζώσης τα πάθη σου, την ταπείνωσιν και την αυτοκατηγορίαν αγάπησον, μόνον με αυτόν τον τρόπον κυρίως ελαττώνονται και εξαλείφονται τα πάθη.

8η Επιστολή

Το να έχη υπονοίας κανείς δια τον άλλον, ότι τάχα έχει λογισμούς κακούς δι’ αυτόν ή ότι δι’ αυτόν λέγουν τάδε και τάδε, αυτή η υπόνοια, κατά τους αγίους πατέρες, λέγεται ψέμμα κατά διάνοιαν. Ψέμμα δια λόγου, λέγεται εκείνο, όπου αντί π.χ. να είπω πως έχω πέντε δραχμές, λέγω πως έχω δέκα. Ψέμμα δια της πολιτείας λέγεται εκείνο που αντί να είπω π.χ. πως από αμέλεια άργησα να σηκωθώ εις την ακολουθίαν, λέγω: Ήμουν κουρασμένος, επειδή πολύ εδούλευσα την ημέραν!

9η Επιστολή

Η νηστεία εξαίρετος αρετή, καταστέλλει τας σωματικάς ορμάς και παρέχει δύναμιν εις την ψυχήν να μάχεται εναντίον της δηλητηριάσεως της καρδίας δια των αισθήσεων και να προσφέρη εις αυτήν φάρμακον εξυγιάνσεως από προηγουμένην τυχόν δηλητηρίασιν. Η νηστεία γίνεται αιτία να καθαρίζεται ολοέν το διανοητικόν, δηλαδή να μαραίνεται κάθε κακή σκέψις, και να φέρνη υγιείς κατά Θεόν σκέψεις, λογισμούς αγίους, που φωτίζουν την διάνοιαν και φωτιζομένη εξάπτεται εις περισσότερον ζήλον και θέρμην πνευματικήν.

Από το βιβλίο ΠΑΤΡΙΚΑΙ ΝΟΥΘΕΣΙΑΙ του Γέροντος Εφραίμ

Ψηφιοποίηση κειμένου Κώστας Αργυρακόπουλος