Αρχιμ. Βασιλείου, Καθηγουμένου Ι. Μονής Ιβήρων Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΩΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΙΕΡΟΥΡΓΙΑ Από το βιβλίο του Εισοδικόν, εκδ. Ι. Μονής Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος 1978.

    8. Λειτουργική περιχώρηση

    Το ώσαύτως έχον αεί, το αναυξές, το αμείωτον, το προς πάσαν μεταβολήν την τε προς το κρείττον και προς το χείρον επίσης  ακίνητον  (του μεν γαρ  χείρονος ήλλοτρίωται,  το δε κρείττον ουκ έχει) το δε παντός ανενδεές  ετέρου, το μόνον ορεκτόν, και παρά παντός ,μετεχόμενον και εν τη μετουσία των μετεχόντων ουκ  ελαττούμενον, τούτό εστι αληθώς το όντως ον και η τούτου κατανόησις η της αληθείας γνώσίς εστι. (Γρηγόριος  Νύσσης, S.C. 1bis 38 - 39).

    

    Συ γάρ ει Θεός ανεκφραστος, απερινόητος, αόρατος,  ακατάληπτος, αεί ων, ωσαύτως ων.

    Ο μελιζόμενος και μη διαιρούμενος, ο πάντοτε εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανώμενος, αλλά τους μετέχοντας αγιάζων.

    (Θεία Λειτουργία)

    

    «Το παρά παντός μετεχόμενον  και εν μετουσία των μετεχόντων ουκ ελαττούμενον τούτό εστιν αληθώς το όντως ον».

    Η τριαδική αγάπη διαστέλλει το χώρο σε παράδεισο:  Παράδεισο  ελευθερίας  απαλλαγμένο από μέριμνα, φόβο και μίσος. Καταργείται η αδιαφάνεια.  Τα πάντα λάμπουν  ως κρύσταλλον. Καταργείται το αδιαχώρητο. Οι πάντες χωρούν άνετα: «Γέγονε ως επεταξας και ιδού τόπος εστί» (Λουκ. 14,22). Κάθε μια νέα παρουσία δεν είναι στρίμωγμα - κέντημα καχυποψίας - αλλά εύρυνση, παροχή νέου χώρου και χαράς. «Χαρά ότι εγεννήθη άνθρωπος εις τον κόσμον» (Ιω.16,21). Γιατί δεν έχομε συνωστισμο όχλου, αλλά περιχώρηση αγαπωμένων προσώπων. Οι πάντες βρίσκονται μέσα στους πάντες. (Ακραία αντίθεση σ' αυτό, η υποδοχή του Ιησού από τον Ηρώδη και η σφαγή των νηπίων).


    Αλήθεια είναι αυτή που γευόμαστε στη λειτουργική πείρα και κοινωνία. Και τη γευόμαστε με την ψυχή και το σώμα. Είναι ο Κύριος ο μελιζόμενος και μη  διαιρούμενος, ο πάντοτε εσθιόμενος  και μηδέποτε δαπανώμενος αλλά τους μετέχοντας αγιάζων. Αυτός είναι «o ουράνιος άρτος η τροφή του παντός κόσμου». Αυτή είναι η τροφή που τρέφει τον άνθρωπο. Αυτή είναι η μόνη ελπίδα που τον σώζει. Αυτή είναι η μόνη χαρά που φωτίζει όλο του το βάθος και το πλάτος. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος ζωής που φέρνει τον άνθρωπο στην  ακατάπαυστη  ανανέωση και θέωση.

    Κάτι που δεν τρέφει όλους, κάτι που δεν είναι χαρά όλων - «παντί τω  λαώ» - δεν  είναι ούτε δική σου: Μια δική σου χαρά -και η πιο μεγάλη - όταν δεν είναι χαρά, τροφή και ανακούφιση για όλους, δεν είναι και για σένα παρά άρνηση και σαράκι. Αν η χαρά σου μελιζομένη διαιρείται ή έσθιομένη δαπανάται, είναι κόλαση. Άφησέ την και γύρεψε κάτι άλλο. Γιατί αντί να θρέψη τον μέσα και αληθινό σου άνθρωπο, θα σε δαπανήση μάταια και αναπόφευκτα. Θα σε διαβρώση, θα σε καταφάη.

    Μέσα στη Θεία Λειτουργία βρίσκομε την τροφή, τη ζωή και τη χαρά, που μοιράζεται κομμένη και δεν διαιρείται, αλλά ενώνει· που μετέχεται, τρώγεται καί δεν δαπανάται, αλλά ενσωματώνει και αγιάζει.

    Αυτός ο οργανικός μας δεσμός μ' όλους τους άλλους γίνεται αντιληπτός σαν μέγα προσόν και βεβαίωση της καθολικής, προσωπικής σωτηρίας του ανθρώπου. Αυτό τελεσιουργείται μέσα  στην ορθόδοξη Θεία Λειτουργία και ολοφάνερα  αποκαλύπτεται ως δωρεά και  αντικατάπεμψη  της θείας χάριτος.

    Όποιος δεν αγαπά, αρνείται τη  φύση του. Καταστρέφει τήν αίσθηση και δυνατότητα για τη γνώση, που είναι αιωνιότης. Όποιος δεν βλέπει τον εαυτό  του να αυξάνη όταν ελαττούται και χάνεται για τον άλλο, βασανίζεται. Καταδικάζει τον εαυτό του σε κάτεργα απάνθρωπα.

    Μέσα στη Θεία Λειτουργία είναι διαφορετικά: Μαθαίνομε να αγαπάμε.

    *

    Δεν είσαι μεμονωμένος και  χωρισμένος από τους άλλους και τά άλλα. Δεν κλείνεσαι στη φυλακή του χώρου. Δεν ασφυκτιάς στην καταδίκη του χρόνου. Η ζωή σου δεν είναι ένα ποτήρι νερό που αν το πιης μένεις το ίδιο διψασμένος όπως πρίν· και αν δεν το πιης θά σαπίση μπροστά στα μάτια σου. Δεν είσαι ένα τμήμα μηχανικό ενός απέραντου σύμπαντος, ούτε άτομο μέσα σε ανώνυμο  πλήθος.  Ο  Αρχηγός της  ζωής  σύντριψε τα κλείθρα του μηχανικώς υπάρχειν.

    Είσαι οργανικό μέλος ενός θεανθρώπινου μυστηρίου. Έχεις μιά διακονία συγκεκριμένη, μικρή, ελάχιστη, που σε κάνει κοινωνό του όλου. Μέσα στο είναι, το χαρακτήρα σου, ανακεφαλαιώνεται και ενεργείται το μυστήριο τής ζωής. Είσαι εικόνα του Θεού. Δεν αξίζεις γι' αυτό που έχεις αλλά γι' αυτό που είσαι. Και είσαι αδελφός του Υιού. Έτσι, όλοι  μπαίνομε  στο  πανηγύρι  των πρωτοτόκων.

    Γνωρίζεις τον επί πάντων Θεό στην ίδια την υφή του προσώπου σου, στη διάρθρωση του είναι σου. Τον βλέπεις να εμπεριπατή. Και διακρίνεις τα ίχνη Του μέσα στην ακόρεστη δίψα σου για ζωή και την αγάπη σου. Ο αγώνας να τον φτάσης, είναι η ίδια η όραση του προσώπου Του. Είναι η στοιχείωση του είναι σου.

    Η Λειτουργία δεν είναι ένα σκέτο κήρυγμα. Δεν είναι ένα άκουσμα. Ούτε ένα θέαμα. Η Λειτουργία δεν παλιώνει ποτέ. Δεν στειρεύει το πόμα της. Δεν μπορεί να πη κανείς ότι την έμαθε ή τη συνήθισε. Αν μια φορά την καταλάβη, αν μια φορά παρασυρθή από την έλξη της.

    Οι πιστοί δεν παρακολουθούν σαν θεατές και ακροατές κάτι που τους συγκινεί λίγο ή  πολύ. Οι πιστοί μετέχουν στη Θεία Λειτονργία. Μέσα στον κάθε πιστό και σ' όλη τη λειτουργική κοινότητα, ιερουργείται το μυστήριο. Δεν βλέπομε το Χριστό εξωτερικά, τον συναντούμε μέσα μας. Μορφούται εν ημίν ο Χριστός. Γίνονται οι πιστοί Χριστοί κατά χάριν...

    Γίνεται μιά θαυμαστή κατά χάριν περιχώρηση και ασύγχυτη ταύτιση. Ο άνθρωπος ολόκληρος, σώματι και πνεύματι, μπαίνει μέσα στον ασύνθετο κόσμο της ακτίστου τριαδικής χάριτος. Και συγχρόνως δέχεται μέσα του το Χριστό συν Πατρί και Πνεύματι. Όλος ο Θεός προσφέρεται στον άνθρωπο, «μονήν παρ' αυτώ ποιεί» (Ιω. 14, 23). Και όλος ο άνθρωπος προσφέρεται στο Θεό· «εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα»· «Θεός θεοίς ενούμενος και γνωριζόμενος» (άγιος Γρηγόριος Θεολόγος,  Ρ.G.36, 317 C).

    *

    Το να βλέπης το Χριστό εξωτερικά εξ αντικειμένου, να τον αγαπάς χωρίς μετάνοια, να κλαίς από συμπόνια, σαν τις θυγατέρες της Ιερουσαλήμ (Λουκ. 23,28), οδηγεί στον παραπλανητικό, εξωλειτουργικό  συναισθηματισμό.  Αντίθετα, η αθόρυβη λειτουργική ιερουργία δίδει τη σωστή ορθόδοξη  αγωγή και το ήθος της κατανύξεως. Ούτε η χαρά καγχάζει και πληγώνει τον θλιμμένο, ούτε ο πόνος στυγνάζει και απογοητεύει τον αδύνατο. Παντού βασιλεύει η κατάνυξη που μυστικά και αστείρευτα παρηγορεί, χαροποιεί και αδελφώνει τους πάντας.

    Άλλο είναι συναισθηματισμός ανθρώπινος και άλλο κατάνυξη λειτουργική. Το ένα επιδερμικά ερεθίζει και  βιολογικά βασανίζει τον άνθρωπο, το άλλο καθηλώνει και παρηγορεί, αποκαλύπτοντας στις οριακές περιοχές της υπάρξεως τη θεοειδή φύση μας. Κάτι που σε φορτώνει με βαρύ χρέος και  ταυτόχρονα  σε  φτερώνει με ακατανίκητη ελπίδα. Ο άνθρωπος στα άγνωστα βάθη του κρύβει ένα θεϊκό θαύμα. Ούτε όταν στεναχωρείται, απογοητεύεται μέσα στην Εκκλησία, ούτε όταν χαίρεται, ταράσσεται από το μικρο και άτακτο φρόνημα. Και η λύπη και η χαρά, διακονούν λειτουργικά. Είναι εξ ίσου ιερατικές, έχουν την ίδια σεμνή εμφάνιση και αποστολή γιατί και οι δύο μπορούν να οδηγήσουν τον πιστό στην παράκληση της Βασιλείας.

    Ανασταίνονται βαθειές και άγνωστες δυνατότητες που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος. Συγκεντρώνονται τα πάντα στην «ψυχή» του· την πυρακτωμένη πνοή ζωής που ενεφύσησε από τα σπλάγχνα Του, ο Θεός.

    Δεν  στηριζόμαστε σε σχήματα σαθρά,  δεν τρεφόμαστε από  θνητή τροφή,  «ουχ  ηδόμεθα τροφή φθοράς» (Άγιος Ιγνάτιος, Β.Ε.Π. 2, 276). Δεν παλεύομε με το σχετικο και εφήμερο. Δεν ελπίζομε τίποτε από το πρόσκαιρο. Δεν μιλάμε τη γλώσσα της Βαβέλ. Δεν  μπαίνομε μέσα στην κόλαση της ειδωλολατρείας, στή  βασιλεία  του σκότους, του χωρισμού, της απάτης. Εκεί  οι λατρεύοντες και οι  λατρευόμενοι «οφθαλμούς έχουσιν και ουκ όψονται, ώτα έχουσι και ουκ ενωτισθήσονται...» (Ψαλμ. 134, 16-17).

     Μυστικά και άφραστα ο πιστός, ο βαπτισμένος, ο λειτουργημένος, εγεύθη κάτι άλλο και ησύχασε, ανεπαύθη. «Eις μάτην ταράσσεται πας άνθρωπος».